ÖZET

Patent kavramı her alanda olduğu gibi bilişim sektöründe de yerini almıştır. Bilgisayar tabanlı buluşların patentlenebilirlik kriterleri açısından değerlendirilmesi ve bahsedilen buluşların korunması halen tartışma konusu olmaktadır. Makalemizde patent kavramının bilişim sektöründeki yeri konu edilerek bir bilgisayar tabanlı buluşun nasıl korunabileceği ve hangi kriterlere sahip olması gerektiğinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Bilgisayar Tabanlı Buluşlar, Bilişim Patentleri, Sınai Mülkiyet Kanunu, Patentlenebilirlik Kriterleri.

GİRİŞ

Patent, teknik problemlere yeni çözümler sunan, mucitlerin yarattığı buluşlar için kanunda tanınan ve belirli bir süre boyunca patent sahibine verilen koruma hakkıdır. Patent hakkı, sanayiye uygulanabilir olması, teknik ve işlevsel yenilikler getirmesi yönüyle diğer sınai haklardan farklılık göstermektedir.

Bir buluşa patent koruması verilebilmesi için dikkat edilmesi gereken temel kriterler, dünya çapında yeni olması, tekniğin bilinen durumundan farklı olması ve sanayiye uygulanabilir olmasıdır. Tüm buluşlarda olduğu gibi bilgisayarla ilişkili buluşların da patent ile korunması için söz konusu kriterleri karşılaması gerekmektedir.

Bilgi işlem cihazları, üzerlerinde çalışan yazılımlar aracılığıyla birçok yönden hayatımızı kolaylaştırmaktadırlar. Geliştirilen bilgisayar programları sayesinde çeşitli alanlarda teknik problemlere yeni çözümler sunulmaktadır. Hızla ilerleyen teknoloji ve rekabet ortamında bu durum bilişim sektöründe patent kavramının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Doğrudan bir yazılımın kodlarına patent alınamamaktadır. Ancak, yazılım kodları bir algoritma dahilinde yazılmaktadır ve bilgi işlem cihazları, üzerlerinde çalışan programlar vasıtasıyla kullanılabilir duruma gelmektedirler. Bu sebeple, patent ile korunmak istenen buluş bir bilgisayar programı değildir. Konunun özünde, bir bilgisayar programı vasıtasıyla ilgili sistem bileşenlerinin etkileşimi ve program yazılırken kullanılan algoritmanın işleyişi yer almaktadır.

1. BİLGİSAYAR PROGRAMLARININ 6769 SAYILI SINAİ MÜLKİYET KANUNU'NDAKİ YERİ

6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu'nda, patentlenebilir buluşlar ve patentlenebillirliğin istisnalarına ilişkin açıklamaya 82. maddede yer verilmiştir.1 Söz konusu maddenin birinci ve ikinci fıkrası aşağıdaki gibidir:

  1. Teknolojinin her alanındaki buluşlara yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması şartıyla patent verilir.
  2. Aşağıda belirtilenler buluş niteliğinde sayılmaz. Patent başvurusu veya patentin aşağıda belirtilen konu veya faaliyetlerle ilgili olması hâlinde, sadece bu konu veya faaliyetlerin kendisi patentlenebilirliğin dışında kalır:

    1. Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
    2. Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
    3. Bilgisayar programları.
    4. Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
    5. Bilginin sunumu

Buna göre, ikinci fıkranın (c) bendinden "bilgisayar programları"nın patentlenemeyeceği açıkça anlaşılmaktadır. Ancak burada bilgisayar programının koruma altına alınmasından kasıt yazılım kodlarının patentlenememesidir. Birinci fıkrada belirtildiği üzere yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olması koşuluyla her alandaki buluşlara patent verilebilmektedir.

2. BİLİŞİMDE PATENTLENEBİLİRLİK KRİTERLERİ

Bilişim sektörü, Endüstri 4.0 olarak bilinen dördüncü sanayi devrimi ile beraber daha da önem kazanmıştır. Gelişen teknolojiyle beraber her geçen gün patente konu olabilecek buluşlar gerçekleşmektedir. Bilindiği üzere, bilgisayar programlarına patent alınamaması patentlenebilir buluşlar için farklı bakış açıları ortaya çıkarmıştır.

Patent korumasına konu olabilecek alanlara ilişkin bilgiler Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkeler için Trips Anlaşması'nın 27'nci maddesinin 1'inci fıkrasını ihtiva etmektedir.2 İlgili maddede yenilik, buluş basamağı ve sanayiye uygulanabilirlik kriterlerini karşılayan her buluşun patent ile korunabileceğinden bahsedilmektedir. WIPO, EPO ve diğer ülkelerin bu konuyla ilişkin uygulamaları incelendiğinde genel olarak aynı prosedürel yaklaşımların gerçekleştiği görülmektedir.

Bu durumda, bilgisayar programı vasıtasıyla meydana gelen buluş konusu sistem ve algoritmanın teknik unsurlara sahip olması bilişim sektörüne patentin kapılarını açmaktadır. Söz konusu buluşlarda asıl korunan; teknik bir probleme, bilişim tabanlı bir sistem vasıtası ve mevcut algoritmasıyla getirilen teknik bir çözümdür. Bir bilgisayar programı sadece yazılımsal kodlardan ibaret değildir. Bir program çalıştırıldığı andan itibaren uygulama sunucusu, istemci, veritabanı, mobil cihazlar, diğer bilgi işlem cihazları ve benzeri birçok sistem unsuruyla etkileşim içerisine girmektedir. Dolayısıyla burada program kodlarından çok daha fazlası söz konusudur.

3. BİLİŞİM SEKTÖRÜNDE PATENT ÖRNEKLERİ

Bilgisayar tabanlı buluşlara verilen patent tescilinin diğer alanlara nazaran daha az bilinmesine karşın uzun yıllardır bilişim sektöründe bu tarz buluşlar patent ile korunmaktadır. Örnek teşkil etmesi açısından bazı patent başvuruları incelenecek olursa; 2000 yılında, Visionarts, Inc. ve Sony Corparation firmalarının başvuru sahibi olduğu WO 2001/009726 PCT yayın numaralı patent başvurusunda3; görüntü dosyasının kayıtlı olduğu ve bilgisayar tarafından okunabilen ortama ilişkin bir buluştan bahsedilmektedir. Buna göre, bir görüntü dosyasının kaydedildiği ve bilgisayar tarafından okunabilen ortam sağlanarak görüntü dosyasına özgü kimlik bilgisi, bir veya birden fazla bilginin işaretçisi, görüntü dosyasına karşılık gelen menü kalemlerinin indeksi ya da önceden saptanmış bir program bütünü kaydedilmektedir.

2004 yılında gerçekleşen, Samsung Electronics Co., Ltd. firmasına ait EP1528752B1 EPC yayın numaralı patent başvurusunda4 medikal verilerin işlenmesi için bir sistem ve yöntem konu edilmiştir. Medikal verilerin tutulması için tutma araçları, verilerin depolanması için bir bellek birimi, iletişim arayüzüne sahip medikal alet, medikal alet tarafından tutulan verileri geri çekilebilir formda depolayan bellek birimi, bir iletişim arayüzüne sahip bir sunucu, bir değerlendirme birimi ve iletişim arayüzüne sahip birden çok istemciyi içeren sistem unsurları vasıtasıyla söz konusu buluş; kısa veri iletim süreleri ile çalışan, aynı zamanda internet erişimi olmadan kullanıcılar için erişilebilir olan ve küçük bir veri hacminin iletilmesine ihtiyaç duyularak, istemcilerde ve sunucuda denk veri kayıtlarının üretilmesini mümkün kılan, medikal verilerin derlenmesi için bir iletişim sistemi ve yöntemini sağlamaktadır.

2012 yılında başvurulan Huawei Technologies Co., Ltd. firmasına ait PCT/CN2012/074756 başvuru numaralı patent başvurusunda "Ortam İçeriğine Erişim Yöntemi, Hizmet Sunucusu ve Mobil Terminal" başlıklı bir buluştan bahsedilmektedir.5 Buluş, iletişim teknolojileri alanıyla ilgilidir. Ortam içeriğine erişilmesine ilişkin bir yöntemi, bir hizmet sunucusunu ve bir mobil terminali sistem unsurlarını içermektedir. Ortam içeriğine erişilmesine ilişkin yöntem; ortam içeriğine erişilmesine yönelik olan ve mobil terminal tarafından gönderilen bir erişim talebinin alınması, erişim talebine göre ortam içeriğine erişilmesine yönelik bir adres listesinin üretilmesi ve adres listesinin birinci iletişim ağı erişim tarzına ait birinci erişim adresi ve ikinci bir iletişim ağı erişim tarzına ait ikinci erişim adresi içermesi, adres listesinin mobil terminale gönderilmesi işlemlerinden oluşmaktadır. Bahsedilen işlemler sayesinde, mobil terminal yeni bir iletişim ağı erişim tarzına geçirildiği zaman, mobil terminal yeni iletişim ağı erişim tarzına karşılık gelen ve adres listesinde yer alan bir erişim adresine göre ortam içeriğine erişmeyi sürdürmektedir.

Koninklijke Philips N.V. firmasına ait EP1393259B1 EPC yayın nolu patent başvurusu6 bir tıbbi rapor üretmek için yöntem, sistem ve bilgisayar programına ilişkindir. Buluşta, bir öznenin bir veya daha fazla iç organının hacimsel taraması üzerine temellendirilmiş olarak bir dinamik görüntü bilgisini içeren bir tıbbi rapor üretme yönteminden bahsedilmektedir. Buna göre, hacimsel tarama üzerine temellendirilmiş olarak bir veya daha fazla iç organın üç boyutlu görünüşünü simüle etmek için iki boyutlu görüntüler bir iş istasyonu kullanılarak hesaplanmaktadırlar. Akabinde, sonuçtaki iki boyutlu görüntüler bir geometrik nesnenin bir yüzeyi üzerine yansıtılarak iki boyutlu düz düzleme katlanması giderilmekte ve bir alt sınıf bilgisayar üzerinde ilave analiz için bir oluşturulmuş metinsel tıbbi raporda saklanmaktadır. Saklanmış iki boyutlu görüntüler, görüntülerin bir dizini olarak veya bir sanal ortamın bir parçası olarak tıbbi rapor içinde dinamik olarak gösterilmektedirler.

Yukarıdaki farklı alanlardan alınmış örnekler incelendiğinde bilgisayar tabanlı buluşlarda sistem unsurları ve yöntemlerinin bir bütün olarak ele alındığı ve korunduğu görülmektedir. Kullandığımız hemen hemen her teknolojik aletin içerisinde bir bilgisayar programı bulunmaktadır. Bilgi işlem cihazları, mobil cihazlar ve benzerleri tek başlarına çalışamamakta, diğer unsurlarla etkileşim içerisine girerek teknik problemlere özel olarak geliştirilmiş çözümler sunmaktadırlar.

SONUÇ

Bilişim dünyasında patent kavramı, bilim ve teknolojinin ayrılmaz bir parçası olarak günden güne önem kazanmaya devam etmektedir. Bilgisayar programlarına patent alınamayacağına ilişkin ön yargıların kırılarak toplumun bu konuya bakış açısının gelişmesi ve bir bilgisayar programı denildiğinde yazılımsal kodlardan ziyade bir sistemin etkileşim içerisinde olan unsurlarının düşünülmesi mucitleri teşvik edecektir. Dolayısıyla bilişim sektöründe patente konu olabilecek sayısız buluş gerçekleştirilecek, hızla sayısı artarak ilham kaynağı olacak ve hayatımızı kolaylaştıran teknik çözümler sunulacaktır.

Footnotes

1. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/01/20170110-9.htm

2. https://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips.pdf

3. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/

4. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/

5. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/

6. http://www.turkpatent.gov.tr/TURKPATENT/

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.