Çalisma hayatinin kendi içinde getirdigi stres ve zorluklar, zaman zaman hukuki sorunlara dönüsebilir. Bu noktada, çalisanlarin ve isverenlerin haklarina yönelik çesitli hukuki düzenlemeler devreye girer. Is Hukukunda Manevi Tazminat, is yasaminda yasanan magduriyetlerin ve haksizliklarin giderilmesi için önemli bir araçtir.

Bu makalemizde, manevi tazminatin is hukuku baglaminda ne oldugunu, hangi durumlarda talep edilebilecegini ve hukuki süreçlerin nasil isledigini detayli bir sekilde ele aliyoruz. Gerek isverenlerin gerekse çalisanlarin, bu konuda bilgi sahibi olmasi, haklarini koruma ve adaletin saglanmasi adina büyük önem tasir.

Is Hukukunda Manevi Tazminat Hakkinda Giris ve Genel Bilgiler

Manevi tazminat, bir kimsenin digerinin ruhsal sagligina haksiz eylemler sonucunda verdigi zararlarin karsilanmasina yönelik bir tazminat türüdür. Bu zararlar genellikle is yerinde yasanan hakaret, mobbing, cinsel taciz, ayrimcilik, kisilik haklarina saldiri, seref ve haysiyet kirilmasi, insanlik onurunun zedelenmesi, psikolojik baski gibi olumsuz davranislar neticesinde meydana gelir ve maruz kalan kisi tarafindan aci ve üzüntü dogurur. Isverenin veya diger isçilerin bu tür davranislari, çalisanin psikolojisini bozabilir ve is performansini düsürebilir.

Bu durumda, isçinin haksiz eylemler sonucunda olusan manevi zararini gidermek adina manevi tazminat talep edilebilir. Manevi tazminatin hesaplanmasinda, isçinin yasadigi rahatsizlik, utanç, üzüntü, utanma ve diger duygusal zararlari da dikkate alinmaktadir.

Magduriyetin büyüklügüne ve karakterine göre, mahkeme iyi niyetle ve hakkaniyetle hareket ederek, tazminatin miktarini belirler. Manevi tazminatin ödenmesine karar verilmesi için magdurun ruhsal sagliginda gerçeklesen zararin isveren veya diger isçiler tarafindan gerçeklestirilen eylem sonucu veya eylemler silsilesi sonucu meydana gelmesi gerekmekte yani aralarinda bir nedensellik baginin var olmasi gerektigi de önemle vurgulanmaktadir.

Diger bir ifadeyle, isçinin manevi tazminat talebine sebep olan zararin isverenin kusurlu davranislari sonucu meydana gelmis olmasi gereklidir.

Bununla birlikte, manevi tazminatin miktari, hakim tarafindan yapilan hukuki degerlendirmede kusurlu davranisi sonucunda olusan zararin niteligi ve özellikleri de hesaba katilarak magduriyetin türü, süresi ve siddeti gibi unsurlar, isçinin yasadigi aci ve izdirap, isçinin psikolojik etkilenimi, isçinin itibar kaybi, isçinin gelecekteki is firsatlarindan kaçiracagi potansiyel kazançlar, gibi faktörler dikkate alinarak belirlenir.

I?s? iliski içerisinde isçinin kis?ilik deg?erlerine yo?nelen saldirilara kars?i korunmasi ve saldirinin neden oldug?u maddi ve manevi zararin tazmini gerçeklestirilmesi için Medeni Kanun ve Borc?lar Kanunu hu?ku?mlerinin genel hüküm olarak dikkate alinmasi gerekir.

Örnegin, Izmir Bölge Idare Mahkemesi kararinda, bir kamu kurumunda çalisan bir isçinin, isvereninin baskici ve hakaret içerikli tutumundan dolayi, uyku bozuklugu, huzursuzluk, psikolojik sorunlar yasadigi tespit edilen olayda isçinin manevi tazminat talebi kabul edilmistir.

Benzer sekilde, Ankara Is Mahkemesi'nde de bir isçinin is yerinde diger isçiler tarafindan mobbinge maruz kalmasi sonucunda psikolojik sorunlar yasadigi tespit edildigi olayda isçinin manevi tazminat talebi kabul edilmistir. Yargitay, bir kararinda isçinin isveren vekili tarafindan dövülmesinin kisilik hakkina saldiri niteligi tasidigindan manevi tazminata hükmedilmesi gerektigini belirtmistir.

Ilginizi Çekebilir: Is Hukukunda Tazminat Türleri Nelerdir?

Isçinin Manevi Tazminat Talep Etmesine Sebep Olabilen Faktörler

Isverenin sözlesmeye aykiri davranislari sonucu isçinin maruz kaldigi mobbing, ayrimcilik, taciz gibi psikolojik siddet ve baskiya bagli olarak meydana gelen manevi zararlar;

Isveren, hizmet iliskisinde isçinin kisiligini korumak, saygi göstermek ve is yerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzeni saglamakla, özellikle isçilerin psikolojik ve cinsel tacize ugramamalari bu tür tacize ugramis olanlarin daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Isveren, is yerinde is sagligi ve güvenliginin saglanmasi için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansiz bulundurmak; isçiler de is sagligi ve güvenligi konusunda alinan her türlü önleme uymakla yükümlüdür. Isveren, isçiye ait kisisel verileri ancak isçinin ise yatkinligiyla ilgili veya hizmet sözlesmesinin ifasi için zorunlu oldugu ölçüde kullanabilir.

Isveren, isçinin kisilik haklarinin ihlaline bagli zararlarin tazmininden sözlesmeye aykirilik esaslari çerçevesinde sorumluluk hükümlülerine tabidir. Dolayisiyla, kosullarin varligi halinde isçi, isverenden maddi veya manevi tazminat talebinde bulunabilir.

Is Kazasi Sonucu Ölüm ya da Sakat Kalma Gibi Ciddi Sonuçlari Olan Is Kazalari

Isçinin sadakat borcuna karsilik isverenin isçisini gözetim borcu vardir. Isverenin gözetim borcunun içinde isçinin sagligi ve güvenligini saglama seklinde alt borcunu bulundugu doktrinde kabul edilmektedir.

I?s?veren, c?alis?anlarin is?le ilgili sag?lik ve gu?venlig?ini sag?lamakla yu?ku?mlu?dür. Bu bakimdan; isverenin gerekli her türlü önlemleri almasi, gerekli araç ve gereçleri temin etmesi, mevcut durumun iyilestirilmesi için çalismalar yapmasi gerekir is sagligi ve güvenligini saglama borcunu yerine getirmeyen isverenin idari, hukuki ve cezai sorumlulugu bulunmaktadir.

Is?veren tarafindan alinmayan ya da eksik alinan önlemlerden dolayi meydana gelen is kazasi veya meslek hastaliginda isçinin ölümüne ya da yaralanmasina kusuru ile sebep olan isveren bu konuda sosyal güvenlik kurumunun kazaya ugrayan ya da hastalanan isçiye yaptigi veya yapacagi her türlü ödemeden sorumludur.

Ayrica, zarara ugrayan kisiler, kurum tarafindan yapilan sigorta yardimlarini asan zararlarini ileri sürerek genel hükümlere göre isverene manevi tazminat davasi açabilirler. Kisacasi, is yerlerinde herhangi bir kaza veya yaralanma durumu olmamasi için isverenin güvenli bir ortam saglama yükümlülügü bulunur.

isçinin is,yerinde yaralanmasi veya sakat kalmasi da manevi tazminat talep etme nedenleri arasindadir.

Bu durumlar, isçinin diger insanlarla etkilesimini etkileyebilir ve isçinin zor bir süreç geçirmesine neden olabilir. Isçilerin bu durumlarda manevi tazminat talep etme haklari vardir.

Isverenin Isçinin Özlük Haklarina Saygi Göstermemesi ve Haklarini Ödememesi Sonucu Yasanan Manevi Kayiplar

Yargitay'da inceleme konusu olan bir olayda davacinin önceki isvereninin is yeri özlük dosyasini yeni isverene göndermesi sebebiyle davaci isçi manevi tazminat talebinde bulunmustur.

"Isveren, isçi hakkinda edindigi bilgileri dürüstlük kurallari ve hukuka uygun olarak kullanmak ve gizli kalmasinda isçinin hakli çikari bulunan bilgileri açiklamamakla yükümlüdür. Is yeri sahsi sicil dosyasi içerisinde özel yazisma olarak, davacinin eski isverenine gönderdigi elektronik posta yazismalari bulunmaktadir. Davaci, saglik sorunlari sebebiyle ayrilmak istedigini bir süre çalismayacagini esinin saglik sorunlari ilgilenecegini bu süreden sonra her sey yolunda giderse güvendigi birileriyle çalisma hayatina dönebilecegini belirtmektedir. Yargilama sirasinda dinlenen taniklar ve sunulan deliller degerlendirildiginde, içerisinde özel yazismalarin, davacinin bir kisim senede bagli tutarlari eski is yerine ödeyecegine dair taahhüdünü içeren isten ayrilma dilekçesi ve ödeme dekontlarinin oldugu is yeri özlük dosyasinin yeni çalistigi isverenine gönderilmesi eyleminin davaciyi rahatsiz etme, onu dogrulari söylemeyen bir kisi olarak gösterme amaci tasidigi, bu olay sonrasi davacinin is sözlesmesinin feshinin gündeme geldigi ancak buna engel olundugu, yasanan olay sebebiyle davacinin manevi yönden etkilenecegi..."

Gerekçesiyle manevi tazminata hak kazandigi kabul edilmistir.

Is Sözlesmesinin Feshine Iliskin Usulsüzlükler ve Haksiz Isten Çikarmalar Sonucu Meydana Gelen Manevi Zararlar

Is sözlesmesinin usulsu?z feshi halinde halinde usulsüz fesih isçinin kisilik haklarini ihlal etmisse is akdini fesheden isveren tarafindan isçinin onuru veya mesleki itibari zedelemisse TBK madde 58 dogrultusunda is?c?i is?verenden manevi tazminat talep edebilir.

Örnek Yargitay Kararlari

Yargitay 22. Hukuk Dairesi'nin 2019 tarihli kararina göre; is yerinde hakaret edilmesi halinde manevi tazminata hak kazanma kosullari olusmus olmaktadir.

"Tüm dosya kapsamindan ve Ankara 5. Sulh Ceza Mahkemesi dosyasi içeriginden, davali tarafça davaci ve diger iki isçi hakkinda hakaret içeren sözler sarfettigi anlasilmaktadir. Davali tarafin davaciya karsi hakaret nedeniyle ceza davasi açilmasina sebebiyet veren ve hükmün açiklanmasinin geri birakilmasi ile sonuçlanan söylemleri dikkate alindiginda, manen elem ve üzüntü duydugunun kabulü ile manevi tazminata hükmedilmesinde bir isabetsizlik bulunmamakta ise de takdir edilen tazminat miktari fahis görülmüstür. Davalinin dogrudan davacinin sahsina degil bir gruba (davaci ile birlikte diger iki isçiye) yönelik söylemi oldugu anlasilmaktadir. Nitekim, diger iki isçinin açmis oldugu davalara iliskin emsal dosyalarda 2.000,00 TL manevi tazminata hükmedilmistir." Seklinde degerlendirmede bulunmustur (T.C. Yargitay 22. Hukuk Dairesi – Esas No. 2016/2703, Karar No. 2019/342, Tarihi: 09.01.2019)

Yargitay 9. Hukuk Dairesi'nin 2016 tarihli kararina göre özlük dosyasinin yeni isveren gönderilmesi ile davacinin manevi yönden etkilenmesi nedeniyle manevi tazminat kosullari olusmustur.

"...içerisinde özel yazismalarin, davacinin bir kisim senede bagli tutarlari eski isyerine ödeyecegine dair taahhüdünü içeren isten ayrilma dilekçesi ve ödeme dekontlarinin oldugu isyeri özlük dosyasinin yeni çalistigi isverenine gönderilmesi eyleminin davaciyi rahatsiz etme, onu dogrulari söylemeyen bir kisi olarak gösterme amaci tasidigi, bu olay sonrasi davacinin is sözlesmesinin feshinin gündeme geldigi ancak buna engel olundugu, yasanan olay sebebiyle davacinin manevi yönden etkilenecegi açik olup bu sebeple manevi tazminata hak kazandiginin kabulü gerekirken reddi hatalidir." (T.C.Yargitay 9. Hukuk Dairesi E. 2014/37215 K. 2016/9418 T. 14.4.2016)

Yargitay 22. Hukuk Dairesi'nin 2016 tarihli kararinda, isçinin pasifize edilerek ise yaramayan personel algisi olusturularak kendisine mobbing yapildigi belirtilerek manevi tazminata hükmedilmistir.

"Isçi uzmanligina ve Istanbul isyerinin önemine vurgu yapilarak, isçinin Ankaradan Istanbula süresiz görevlendirildigi, ancak yeni görev yerinde, tecrübesine ve isyerindeki pozisyonuna uygun sekilde görev verilmeyerek pasifize edildigi, isyerinde ise yaramayan personel algisinin olusturuldugu ve bu suretle davaci isçiye, kendi istegiyle isten ayrilmasini saglamak amaciyla mobing uygulanmis oldugu anlasilmaktadir. Mobbinge maruz kalan davaci isçi, is sözlesmesini feshetmistir. Bu halde, isçinin kidem tazminatina hak kazandigi sabittir. Ihbar tazminati talebine gelince, her ne kadar fesih isçi tarafindan yapilmis ise de isverenin uyguladigi mobing sonucu isçinin iradesinin feshe yönlendirildigi sabit oldugundan, ihbar tazminatina da hak kazanilmistir. Mahkemenin, mobbing sartlarinin olusmadigina yönelik gerekçesi isabetsiz ise de kidem ve ihbar tazminati alacaklarinin hüküm altina alinmasi, sonuç itibariyle dogru görülmüstür. Manevi tazminat alacagi bakimindan, sartlar olustugundan, takdir edilecek uygun bir miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken, talebin reddi hatalidir. Maddi tazminat alacagi talebi yönünden ise, maddi zararin varligina ve miktarina dair sunulan deliller degerlendirilmeli ve neticeye göre maddi bir zarar bulundugunun belirlenmesi halinde hüküm altina alinmalidir." (T.C. Yargitay 22. Hukuk Dairesi E. 2015/11958 K. 2016/15623 T. 31.5.2016)

Yargitay 9. Hukuk Dairesi'nin 2013 tarihli kararinda isin ifasi sirasinda isçiye hakaret edilmesi nedeniyle manevi tazminata hükmetmistir.

"Davali isverende müdür olarak çalisan E.A.'nin isin ifasi sirasinda davaci isçiye hakaret ettigi ceza mahkemesi karari ile sabit olup, isverenin bu hakaret nedeniyle sorumlu oldugu anlasildigindan, davacinin manevi tazminat talebinin degerlendirilerek makul bir tazminata hükmedilmesi gerekirken feshin kötü niyetle veya sendikal nedenle yapilmadigi gerekçesiyle reddedilmesi hatalidir." (T.C.Yargitay 9. Hukuk Dairesi Esas No:2013/5935 Karar No:2013/14851 K. Tarihi:16.5.2013)

Yargitay 9. Hukuk Dairesi'nin 2022 tarihli kararinda bir eylemin psikolojik taciz olarak kabul edilmesi için isçinin hedef alinarak ve tacizin belli bir süre sürecek sekilde olmasinin gerektigine hükmetmistir.

''Somut uyusmazlikta, davaliya ait isyerinde 14 yildan fazla süre ile en son Kültür ve Kamu Diplomasi Daire Sefi olarak çalisan ve fesih tarihinde aylik brüt 3.529,00 avro ücret alan davaci, isyerinde psikolojik baskiya ugradigini ileri sürerek manevi tazminat isteminde bulunmustur. Dosya kapsamindaki tanik anlatimlari ile davacinin gördügü psikolojik tedaviye dair rapor ve tibbi belgeler birlikte degerlendirilip olaylarin kronolojik siralamasina bakildiginda, davacinin davali isveren tarafindan asagilandigi, görev tanimi disindaki islerin davaciya yaptirildigi ve temadi eden bu davranislar nedeniyle davacinin sagliginin bozuldugu, bu sebeple psikiyatrik tedavi gördügü ve bu suretle davacinin isyerinde psikolojik taciz ve baskiya ugradigi sonucuna ulasilmistir. Mahkemece verilen kararda, isverenin isçiyi gözetme borcuna aykiri davrandigi ve isçinin kisilik hakkinin ihlali nedeniyle manen zarar gördügüne yönelik tespitler noktasinda bir isabetsizlik yok ise de davaci lehine hükmedilen manevi tazminatin miktari az olmustur. Davacinin aldigi raporlar ve yasadigi tedavi süreci birlikte degerlendirildiginde davacinin ugradigi kisilik hakki ihlalinin agirligi da gözetilerek davaci lehine uygun miktarda manevi tazminata hükmedilmesi gerekirken yazili sekilde karar verilmesi hatali olup bozmayi gerektirmistir.'' (T.C. Yargitay 9. Hukuk Dairesi Esas 2022/8257, Karar 2022/11098, Tarih 04.10.2022)

Yargitay 9. Hukuk Dairesi 2021 tarihli kararinda davalinin davaciya psikolojik baski yapmadigini ispat edememesi nedeni ile mobbing nedeniyle manevi tazminata hükmetmistir.

''Dosya kapsamindaki tanik anlatimlari, saglik raporlari ve e-posta içerikleri birlikte degerlendirildiginde; davaci isçinin hedef alinarak uzun bir süreye yayilan ve sistematik hâl alan psikolojik taciz niteligindeki davranislara maruz kaldigi sonucuna varilmaktadir. Davaci isçiye yönelik bu baskilarin varligina iliskin güçlü olgular karsisinda, davali isveren davaciya psikolojik baski uygulanmadigini ispat edememistir. Bu durumda, isçinin is sözlesmesini hakli sebeple feshettigi anlasildigindan kidem tazminatinin kabulüne karar verilerek mobbinge bagli manevi tazminat talebi hakkinda da bir degerlendirme yapilmasi gerekirken yazili gerekçelerle mobbing iddiasinin ispatlanamadigi kabul edilerek kidem tazminati ve manevi tazminat taleplerinin reddi hatali olup bozmayi gerektirmistir.'' (T.C. Yargitay 9. Hukuk Dairesi Esas 2021/12218, Karar 2021/16601, Tarih 15.12.2021)

Kaynakça

  • (http://www.calismavetoplum.org) Isçinin kisilik degerlerine saldiri nedeniyle manevi tazminat.
  • Bireysel Is Hukuku GÜVEN Ercan, AYDIN Ufuk Eskisehir – Istanbul, 2020.
  • (http://www.kazanci.com.tr).

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.