GİRİŞ

İnsanlar toplum halinde yaşamaya devam ettikçe, yaşam süresi içerisinde çeşitli müesseseler ortaya çıkmaktadır. Bu ihtiyaç müesseseleri içerisinde taşıma faaliyeti ticari hayatta önemli rol üstlenmiştir. Önceleri günlük hayat içinde kısa mesafelerde kullanılan taşıma işleri daha sonrasında çeşitli alanlarda uluslararası taşımacılık faaliyetlerine dönüşmüştür. Uluslararası alanda hızla gelişmekte olan üretim ve ticari faaliyetler ile birlikte taşımacılık faaliyetleri de hızlı bir şekilde artmaktadır. Taşıma hukuku, gün geçtikçe milletlerarası bir önem arz etmesi sebebiyle yasal düzenlemeleri de beraberinde getirmiştir. 

Taşıma sistemlerinin gelişmesiyle birlikte bu konuda mevzuatlar düzenlenerek taşıma işlerinde tarafların kapsam ve sorumlulukları belirlenmiştir. Taşıyıcı ve taşıtan kavramlarının yanında eşyanın bir yerden başka bir yere taşınmasına aracılık eden taşıma işleri komisyoncusu olarak adlandırılan kişiler ortaya çıkmıştır. Bu kişilerin sorumlulukları yasal düzenlemeler çerçevesinde ayrıntılı şekilde düzenlenmiştir. Böylece keyfi uygulamaların önüne geçilerek tarafların sorumlulukları belirlenmiş ve hukuk güvencesi ile taraflara güvenli ortam sağlanmıştır. Bu anlamda çalışmamızda, Türk hukukunda taşıma işleri komisyoncusu olarak adlandırılan kişilerin hukuki çerçevesi çizilmeye çalışılmış, bu kapsamda taşıma işleri komisyoncusunun unsurları ve sorumlulukları açıklanmaya çalışılmıştır. 

Çalışmamız, taşıma işleri komisyoncusu ve sorumluluk konusu üzerinedir. Bu çalışmayı hazırlarken amaç olarak yukarıda bahsettiğimiz üzere küreselleşen dünya düzeninde iş sahası haline dönüşen taşıma işleri komisyonculuğunu açıklamak ve taşıma işleri komisyoncusunun sorumluluklarını etkin bir şekilde aktarmaktır. Bu çalışmada öncelikle taşıma işleri komisyoncusunun Türk hukukundaki tanımı, unsurları, türleri açıklanmış daha sonrasında ise sorumluluğa ilişkin esaslara değinilmiştir.

I.TÜRK HUKUKUNDA TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSU

A.Genel Olarak Taşıma İşleri Komisyoncusu ve Tanım

Taşıma işlerinin gelişmesiyle birlikte, bu işlerin hukuksal olarak çerçevesinin çizilmesi, kapsam ve sınırlarının belirlenmesi gerekli hale gelmiştir. Taşıma faaliyetlerinin gelişmesine paralel olarak taşıyıcı ve taşıtandan oluşan taşıma ilişkisi genişlemiş, taşıma işleri komisyoncusu olarak adlandırılan, taşımada temsilci ya da asil olarak yer alan kişiler ortaya çıkmıştır1. Taşıma işleri komisyoncusu, vekaleten taşıma faaliyetlerini gerçekleştirir ve sadece kendisi adına taşıma sözleşmesi düzenleme yetkisi veren müvekkili hesabına sözleşmede taraf olmaktadır2.

4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu'nda 3. maddesinde taşıma tanımlanmıştır. Buna göre taşıma, “yolcunun taşıta bindiği veya eşyanın taşımacıya teslim edildiği yerden varış noktasına götürülmesi” olarak tanımlanmıştır. Taşıma işleri komisyoncusu ise “Ücreti karşılığında kendi namına ve bir müvekkil hesabına eşya taşıtmayı meslek edinmiş kişiyi” ifade etmektedir3. TTK da ise taşıma konusunda bir tanım bulunmamaktadır. Ancak TTK'da "Taşıma İşleri" başlıklı dördüncü kitabının, altıncı ve son kısmında 917- 930. maddeleri arasında, "Taşıma İşleri Komisyoncusu" düzenlenmiştir. 6102 sayılı yeni TTK'nın tasıma isleri komisyonculuğu ile ilgili kısmı hazırlanırken 25/06/1998 tarihli Alman Taşıma Hukuku Reform Kanunu (TRG) uyarınca değiştirilen Alman Ticaret Kanunu'nun hükümleri mehaz alınmıştır4.

Gönderen ile taşıma işleri komisyoncusu arasında bir sözleşme ilişkisi doğar ve bu sözleşme konusu eşyanın taşıtılmasıdır. Bu sözleşme taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesidir ve sözleşme kapsamı, taşıma işleri komisyoncusunun belirli bir ücret karşılığında gönderenin eşyasının taşıtılmasını üstlenmesidir5. TTK 917. maddesinin ilk fıkrasına göre “taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile komisyoncu eşya taşıtmayı üstlenir. Bu sözleşme ile gönderen, kararlaştırılan ücreti ödeme borcu altına girer". Taşıma İşleri Komisyonculuğu yalnızca eşya taşımada söz konusudur. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile gönderen, kararlaştırılan ücreti ödeme borcu altına girer6. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile asıl amaç komisyoncunun asıl borcu olan taşıma işini organize etmesidir7. Bununla birlikte komisyoncu, eşyayı bizzat taşıma borcu altında olmasa da taşınacak olan eşyanın belirlenen zamanda varma yerinde olmasını sağlama borcu altındadır8.

Taşıma işleri komisyoncusu, kendi adına ve eşyayı gönderen hesabına hareket ederek eşya taşımayı üstlenen kişidir. Eşyanın bir yerden başka bir yere taşınması faaliyetinde taşıma işleri komisyoncusu taşıyan bularak gönderenin eşyalarının taşınması için kendi adına ancak müvekkili hesabına taşıma işleri sözleşmesi yapar ve eşya taşıma yükümlülüğü altına girer. Bu bakımdan komisyoncunun dolaylı temsilci olduğu söylenebilir. Bu durum TTK m.922/' de “komisyoncunun kendi adına ve onun hesabına yaptığı sözleşmelerden doğan alacaklarını..." şeklinde olan açılmalardan da komisyoncunun dolaylı temsilci olduğu ifade edilebilir9. 

Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi, öğretiye göre hukuki nitelik itibariyle, iş görme (yapma borcu) sözleşmelerinden sayılabilen hizmet, eser veya vekalet sözleşmesi olduğu kabul edilmektedir10. Eşyanın taşıtılması taşıma işleri komisyoncusunun temel borcu olarak kabul edilmektedir. Ancak taşıma işleri komisyoncusunun eşyanın taşınmasını üstlenmesine de olanak sağlanmıştır. Kural olarak eşya taşıtılmasını üstlenen taşıma işleri komisyoncusu için TTK m.926. maddesi ile taşıma işini üzerine alma hakkı tanınmıştır. 

Sorumluluk bakımından ise normal bir durumda taşıma işleri komisyoncusu, eşyanın taşıtılması borcunu taşıyıcı ile sözleşme hazırlayarak ve eşyayı bu kişinin taşımasını temin ederek yerine getirildiğinden dolayı kural olarak taşıyıcının fiillerinden sorumlu tutulamaz. Ancak TTK 926. madde kapsamında taşıma işlerini üzerine alan taşıma işleri komisyoncusu, taşıyıcı veya taşıtan sayılacağından11 dolayı sorumluluğu taşıyıcının tabi olduğu hükümlere göre belirlenir12. Bu durumda komisyoncu kendi faaliyeti dışında taşıma ücretini de isteme hakkı bulunmaktadır. 

B.Unsurları

1.Eşyanın taşıtılmasının üstlenilmesi

Taşıma işleri komisyoncusu, gönderen tarafından kendisine teslim edilen eşyayı taşıttırmayı üstlenir ve eşyanın yer değiştirmesini, bir yerden başka bir yere taşınmasını sağlar13. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinde önemli olan eşyadır. Bu bakımdan yolcu taşınmasında komisyonculuk yapılması halinde komisyonculuk sözleşmesi ile ilgili hükümler değil, vekalet hükümleri uygulanmaktadır14. 

Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinde, eşyanın taşıtılmasının üstlenilmesi asli adim yükümlülüğü iken eşyanın taşıtılması yan edim yükümlülüğüdür15. Eşyanın niteliği hususunda taşıma işleri sözleşmesine konu olabilecek eşya kavramı olarak anlaşılabilir. Buna göre, eşya kavramı olarak taşınması yapılabilen tüm menkul şeyler girer. Örnek olarak hayvanlar, cesetler, sıvı gazlar olarak gösterilebilir. Cismani bir varlığa sahip olmayan şeyler eşya kavramı içerisine girmediğinden dolayı taşıma işleri komisyonculuk sözleşmesi dahilinde değildirler16.

2.Ücret

6762 sayılı eTTK'nın 808/1 de taşıma işleri komisyonculuğu faaliyeti bir ücret karşılığında yapılır. 6102 sayılı TTK 917/1'de aynı şekilde taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinde ücret zorunlu bir unsurdur. Eğer taşıma işleri komisyonculuğu faaliyetleri ücretsiz yapılırsa genellikle vekalet hükümlerine göre uygulama bulacağı kabul edilir17.

Taşıma işleri komisyoncusu TTK m.917/2 de açık bir şekilde hükme bağlandığından dolayı tacir olduklarının kabulü gerekmektedir. TTK m.20 hükmü doğrultusunda taşıma işleri komisyoncusunun tacir olduğunun kabulü ile birlikte ücret isteme hakkının bulunduğu görülmektedir18. Ücret sözleşmede ayrı olarak da belirlenebilir. TTK m.920 hükmüne göre komisyoncu tarafından taşıyana eşyayı teslim etmesi ile birlikte ücret ödenmektedir. Bu bakımdan eşyanın taşıyana teslimi ile birlikte ücret muaccel olmaktadır19.

3.Aracılık Faaliyetinin Devamlı Olması

eTTK 808.maddesinde, taşıma işleri komisyoncusu “Ücret mukabilinde kendi namına ve bir müvekkil hesabına eşya taşıtmayı sanat ittihaz etmiş olan kimseye taşıma işleri komisyoncusu”  olarak tanımlanmıştır. Taşıma işleri komisyoncusu olabilmek için bu işi bir meslek olarak kabul etmesi ve devamlı olarak işini sürdürmesi gerekirdi. 6102 sayılı TTK' da ise eski kanunda yer alan “sanat ittihaz etmiş olan kimseye” kavramıyerine "taşıma işleri komisyonculuğu bir ticari işletme faaliyetidir" (TTK m. 917/2) şeklinde değişikliğe uğramıştır. Madde gerekçesinde bu konuda herhangi bir açıklama yapılmamıştır. 

Taşıma işleri komisyoncusu, tedbirli bir tacir gibi taşıyıcıları seçmeli ve en yüksek özeni göstermesi gerekmektedir. Öğretide ki taşıma işleri komisyoncusunun meslek olarak kabul edinilmesi ve devamlı bir faaliyet olarak sürdürülmesi hususunda görüşler mevcuttur. TTK m.11/1. Fıkrasına göre “ticarî işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı asan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme” olarak belirtilmiştir. Taşıma işleri komisyoncusu aracılık işini devamlı yapmakla birlikte arızi olarak da yapmış olabilir ve bu durumda TTK 917 ve devamı hükümleri kıyasen uygulanmalıdır20. Bazı yazarlara göre TTK m. 917/2 hükmüne göre taşıma işleri komisyoncusunun aracılık faaliyetini devamlı olarak yapan kişi olarak kabul edilmesi gerekir ve bu işi meslek edinmiş olması gerekmektedir21.

4. Sözleşmeye Dayanması

Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşme ile birlikte kurulur. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile komisyoncu eşya taşıtmayı üstlenmektedir. TTK'da taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinin geçerliliği hakkında ortam bakımından herhangi bir sınırlama görülmemektedir. Kara taşımaları dışında, hava ve deniz taşımalarında da kurulabilecek bir sözleşme olduğu söylenebilir22. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi bir şekle tabi değildir. Sözlü olarak da akdedilebilir23. Sözleşmenin kurulması için tarafların birbirlerine karşılıklı olarak irade açıklamaları yeterlidir. Daha öncesinde aralarında bir sözleşme olmasa bile gönderen tarafından eşyanın taşıma işleri komisyoncuna gönderilmesi ve taşıma işleri komisyoncusu tarafından faaliyetlerin başlanmasıyla da sözleşme kurulmuş sayılır. Uygulamada ise bu durumun ispatı taşıma belgeleri, fatura gibi dokümanlar kullanılmaktadır24.

II.TAŞIMA İŞLERİ KOMİSYONCUSUNUN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN ESASLAR

A.Genel Olarak

sayılı TTK m.928 hükmü ile düzenlenmiştir. TTK m.928/1'de taşıma işleri komisyoncusunun zilyetliğinde bulunan eşyanın zıyaı ve hasarından dolayı sorumlu olduğu hükmü bulunmaktadır. Sorumluluğun şartları hususunda taşıyıcının sorumluluğunu düzenleyen diğer madde hükümlerine atıfta bulunulmuştur. Bu maddeler kapsamında, “876 ilâ 878., 880 ve 881. maddeler ile, 882. maddenin birinci, ikinci ve dördüncü fıkraları ve 883., 885 ilâ 887. maddeler kıyas yoluyla” taşıma işleri komisyoncusuna da uygulanacaktır. Bunun yanında TTK m.929 hükmü ile de taşıma işleri komisyoncusunun yardımcı kişilerinden doğan sorumluluğu düzenlenmiştir. TTK m.929 hükmünün 6762 sayılı eTTK'da karşılığı bulunmamaktadır. Madde gerekçesinde Almanya TK'nın 428.maddesinde taşıyıcının sorumluluğu kabul edilen hükümle aynı içerikte düzenlenmiştir25.

B.Komisyoncunun Eşyanın Zıyaı ve Hasarından Sorumluluğu

TTK m.875 gerekçesinde zıya ve hasar “eşyanın yitmiş, yok olmuş olması halini ifade eder. Hasar ise eşyanın varlığını korumakla beraber zarara uğramasıdır.”  olarak tanımlanmıştır. Taşıma hukukunda zıya, taşıyıcının taşınmak üzere aldığı eşyayı teslim edemeyecek durumda olmasıdır. Eşyanın geçici bir şekilde iade edilememesi zayi olduğu anlamına gelmemektedir26. Eşyanın bir daha ele geçmeyecek şekilde kaybolduğu bir başka deyişle bir maldan istifade imkanının bulunulmadığı durumlar zıya olarak kabul edilmelidir. 

Eşyanın hasara uğraması ise eşyanın niteliği ile ilgili bir kavramdır. Eşyanın maddi değerinin düşmesi hasar olarak tanımlanabilir. Örnek olarak eşyaya kötü bir kokunun sinmesi, lekelenmesi ekonomik değerinin düştüğünü gösterir. Buna karşılık eşyanın maddi değerinin neredeyse sıfıra düştüğü durumlarda eşyayı zıya olarak değerlendirmek gerekmektedir27.

Taşıma işleri komisyoncusunun sorumlu olabilmesi için, yukarıda sayılan unsurların gerçekleşmesi ve geçerli bir taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinin varlığı gerekmektedir. Sorumluluk için bir başka husus zararın taşıma işleri komisyoncusunun zilyetliğinde meydana gelmesi gerekmektedir28. Eşyayı gönderen için taşıma işleri komisyoncusu, eşyayı zilyetliğinde bulundurur. Zilyetlik hususunda ise taşıma işleri komisyoncusu, gönderen ile aralarında ki taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinden kaynaklanan eşyayı ifa maksadı ile elinde tutulmaktadır. Bu sebeple gönderen dolaylı zilyet olarak nitelendirilir29.

Taşıma işleri komisyoncusunun fiili hakimiyeti altında olmayan bir şeyi özenli bir şekilde koruması beklenemeyeceğinden öncelikle gönderen tarafından eşyanın komisyoncuya teslim edilmesi gerekmektedir. Taşıma işleri komisyoncusunun sorumlu tutulabilmesi için, eşyaya sözleşmedeki yükümlülükler kapsamında ifa etmek amacıyla zilyet olması gerekmektedir30. Taşıma işleri komisyoncusunun sorumluluğunun hukuki niteliği hususunda ise özen yükümlülüğü ihlaline dayanan bir sorumluluk türü olduğu söylenebilir. Aynı zamanda sorumluluğun, kusur sorumluluğu olduğu görüşü de hakimdir. Zira, TTK m. 928/1. maddeye göre, kıyas yoluyla 876. maddesinin taşıma işleri komisyoncusuna uygulayacağımız hükümden bunu anlamaktayız. 

C.Eşyanın Zıyaı veya Hasarı Dışında Kalan Zararlardan Dolayı Sorumluluğu

TTK 928/2.maddesine göre taşıma işleri komisyoncusu zilyetliğinde bulunan eşyanın zıyaı ve hasarı dışında kalan bir zarardan dolayı sadece kendisine düşen bir yükümlülüğü ihlal etmesi halinde sorumludur. Eğer komisyoncu tedbirli bir tacirin göstereceği özene rağmen zarar önlenemeyecekse, komisyoncu burada sorumluluktan kurtulur (TTK 928/2). Zararın oluşmasına, gönderenin bir davranışı veya eşyanın özel bir ayıbı da sebep olmuşsa, tazminat borcunun doymasında ve kapsamının belirlenmesinde bu olguların ne ölçüde etkili olduğu dikkate alınır (TTK m.928/3).

Taşıma işleri komisyoncusunun düzenlendiği TTK m.928'de gecikmeden dolayı zarar hususundaki sorumluluk düzenlenmemiştir. Taşıyıcı bakımından ise TTK m.875 de düzenlenen taşıma süresinin gecikmeden dolayı taşıma ücretinin üç katı tutarındaki sınırlı sorumluluk hususuna atıf yapılmamıştır. Ancak bu durumda taşıma işleri komisyoncusunun eşyanın gecikmesinden sorumlu olmayacağı gibi bir durum ortaya çıkmamaktadır. Eşyanın geç teslimi ile eşyanın hasara uğraması ya da zayi olması durumunda komisyoncu zarardan kusuru ile sorumludur31.

D.Yardımcı Kişiler Dolayısıyla Sorumluluğu

Yardımcı kişi, bir borcun ifasının iş sahibi tarafından kendisine tevdi edildiği kimse olduğu için, yardımcı kişiler “ifa yardımcıları” ve “kullanma yardımcıları” olarak da iki alt kategoriye ayrılabilmektedir. İfa yardımcısı, iş sahibinin bilgisi ve iradesi dahilinde, ona ait bir yükümlülüğü ifa eden ya da faaliyetlerine katılan kişiyi ifade ederken, kullanma yardımcısı borç ilişkisinden doğan hakkın kullanılması kendisine bırakılan kişidir32. Taşıma işleri komisyoncusunun hizmetlerinden yararlandığı yardımcı kişilerin fiillerinden dolayı sorumluluğu TTK m.929'da düzenlenmiştir. 

TTK m.929'a göre “Taşıma işleri komisyoncusu; kendi adamlarının, taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin görevlerini yapmaları sırasındaki fiil ve ihmallerinden sorumludur.” Bu düzenlemede yardımcı kişilerin kusuruna ilişkin bir düzenleme mevcut değildir. Bu durumda yardımcı kişiden kaynaklı bir kusurlu davranış bulunmasa bile eğer eşya hasar ve zayi olmuşsa taşıma işleri komisyoncusunun sorumluluğuna gidilebilecektir33.

Taşıma işleri komisyoncusunun yardımcı kişileri, “taşıma işleri komisyoncusunun adamları" (TTK m. 929/1, a) ve "taşımanın yerine getirilmesi için hizmetlerinden yararlanılan kişiler" (TTK m. 929/1, b) olarak ikiye ayrılır. Taşıma işleri komisyoncusunun adamları, komisyoncunun işletmesinde çalışan kişilerdir. Taşımanın yerine getirilmesi için hizmetlerinden yararlanılan kişiler ise, taşıma işleri komisyoncusunun, kendi yükümlülüklerini ifa etmek için hizmetlerinden yararlandığı, ona bağlı olarak çalışmayan kişilerdir. Bunlar gerçek veya tüzel kişi olabilirler. 

CMR Konvansiyonunda taşıma işleri komisyonculuğuna ilişkin hükümler bulunmamaktadır. Ancak TTK m.917 vd. maddelerinde taşıma işleri komisyoncusunun hukuki sorumluluğuna ilişkin CMR 3.madde hükmüne uyumlu düzenlemelere yer yerilmiştir. Bu kapsamda yardımcı kişiler ile ilgili hükümler CMR'ye tabi taşımalarda da uygulanması mümkündür34.

SONUÇ

Taşıma faaliyetlerinin gelişmesiyle birlikte, gönderen ve taşıyıcı kavramlarının yanında taşıma işleri komisyoncusu ortaya çıkmıştır. Taşıma işleri komisyoncusu kendi namına, müvekkili ad ve hesabına hareket eden kişidir. Bu kişilerin sorumluluğu hususunda ise 6762 sayılı TTK'dan farklı olarak 6102 sayılı TTK'da özel hükümler getirilmiştir. Bu düzenleme ile karşılıklı ihtilafların önlenmesi amaçlanmıştır. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinde de ortam bakımından herhangi bir sınırlama yapılmamıştır. Kara, hava, deniz taşımalarında da sözleşme akdedilebilecektir. 

Taşıma işleri komisyoncusu, eşyanın taşıtılmasını üstlenir. Taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesi ile komisyoncu eşya taşıtmayı üstlenirken, gönderenin de kararlaştırılan ücreti ödeme borcu vardır. Taşıtılmasını üstlendiği eşyanın zıyaı ve hasara uğramasından dolayı sorumlu olması için, eşyanın zilyetliğinde bulunması gerekmektedir. Zilyetliğinde bulunmayan bir eşyadan sorumlu tutulabilmesi için ancak komisyoncunun özen yükümlülüğüne aykırı hareket etmesi gerekmektedir. 

Taşıma işleri komisyoncusunun yardımcı kişilerden sorumluluğu ise TTK m.929 hükmü ile düzenlenmiştir. TTK m.929'da “taşıma işleri komisyoncusu kendi adamlarının ve taşımanın yerine getirilmesi için yararlandığı kişilerin, görevlerini yapmaları sırasındaki fiil ve ihmallerinden, kendi fiil ve ihmali gibi sorumludur.”  hükmü yer almaktadır. 

Footnotes

1. Kula, Nil, Türk Eşya Taşıma Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018, s.115.

2. Congar, Hikmet Cem, Karayolu Taşımacılığında Taşıyıcının Sorumluluğu ve Sınırlandıran Haller, Seçkin Yayınları, 2022, s.46.

3. 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu 3.madde.

4. Eriş, Gönen, Açıklamalı Gerekçeli İçtihatlı Türk Ticaret Kanunu'na Göre Taşıma Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara, 2015, s.1055.

5. Aydın, Hüseyin, Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesinde Acentelik Sözleşmesi Hükümlerinin Uygulanması, Seçkin Yayınları, 2019, s.20.

6. Aslan Düzgün, Ülgen, Türk Hukuk Sisteminde Taşıma İşleri Komisyoncusu, In Sıxth International Mediterranean Social Sciences Congress, C.3, S.5, 2019, s.3.

7. Karan, Hakan, Law On The International Carriage Of Goods, 3rd. Edt., Ankara, 2013, s. 61.

8. Misili, Sinan, “Yeni Türk Ticaret Kanunu ve 1998 Alman Taşıma Hukuku Reformu Işığında Forvarder Sözleşmesinin Hukuki Niteliği, Özellikleri ve Forvarder Teriminin Karşılığı”, İÜHFM, C. 23, S.2, 2015, s.269.

9. Aslan Düzgün, a.g.e., s.3.

10. Eriş,Gönen, a.g.e., s.1056.

11. Y. 11. H.D. E.9203, K.9408, T.08.05.2013 kararına bakıldığında “…somut uyuşmazlıkta, yukarıda ifade edildiği gibi taşıma senedini davalı düzenlemiş alt taşıyıcı olan dava dışı y. Kaplana malları teminat almak suretiyle teslim etmiştir. Bu itibarla, mahkemece davalının taşıyıcı olduğu kabul edilerek buna göre karar vermek gerekirken, aksi yöndeki bilirkişi raporuna itibar edilerek yazılı olduğu şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş ve kararın bu nedeniyle davacı yararına bozulmasına karar vermek gerekmiştir.” denilerek taşıma işleri komisyoncusunun taşıyıcı olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtmiştir.

12. Akdeniz, Umut, “Taşıma İşleri Komisyoncusunun Taşıma İşini Üzerine Alması ve Bunun Hukuki Sonuçları”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.4, S.2, 2013, S.181.

13. Adıgüzel, Burak, Taşıma Hukuku (Deniz Ticareti Hariç), Adalet Yayınevi, 2018, S.298.

14. Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2018, s.254; Aksi yönde Yargıtay'ın yolcu taşıma işine aracılık edenler bakımından taşıma işleri komisyoncusu sayılıp sayılmadığı hususunda ki kararı Y. 11.HD. E.87/6089, K.88/871, T. 16.02.1988.

15. Akdeniz, Umut, Taşıma İşleri Komisyoncusu, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Ankara, 2013, s.11; Asli edim yükümü, sözleşmenin birinci derecedeki içeriğini oluşturan yükümdür, Yan edim yükümü ise sözleşmenin esaslı unsurunu oluşturmayan bir yüküm olarak tanımlanabilir.

16. Akdeniz, Taşıma işleri komisyoncusu, s.13.

17. Arkan, Sabih, “Taşıma İşleri Komisyoncusunun Borçlarını ve Sorumluluklarını Düzenleyen Hükümler” (Borçlar ve Sorumluluk), AÜHFD, 1980, C. 37, S.1-4, S.313.

18. Aydın, Hüseyin, a.g.e., s.23.

19. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E: 2003/12020, K.: 2004/5851, kararında "... TTK'nın 808'nci maddesi hükmüne göre, ücret mukabilinde kendi namına ve bir müvekkil hesabına eşya taşıtmayı sanat etmiş olan kimseye taşıma işleri komisyoncusu denir. Aynı Kanun'un 810. madde hükmüne göre ise, somut olayda olduğu gibi, komisyoncunun deruhte ettiği iş, kendi namına bir taşıyıcıyı seçerek taşıma sözleşmesi yapmaktan ibaret olduğu taraflar arasındaki akitten açıkça anlaşıldığı taktirde, eşyayı taşıyıcıya teslim ettikten sonra komisyoncu ücretini istemeye hak kazanır. Bu itibarla, davalının taşıma nedeniyle sorumluluğunun başlaması için yükün davalının gönderdiği araca yüklenmesi ve taşımanın bu araç ile yapılması gerekmektedir. Aksi halde, davalının gönderdiği araca değil, başka araçla taşıma yaptırılmışsa, doğan zarar ile davalı arasında nedensellik bağı kurulamayacağından, davalının sorumluluğuna da gidilemeyecektir.".

20. Eriş, Gönen, a.g.e., s.1057.

21. Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku,  s.254; Ayhan, Rıza, Çağlar, Hayrettin, Ticari İşletme Hukuku, Yetkin Yayınları, 2017, s.538.

22.  Taşıma işleri komisyonculuk sözleşmesinin sadece kara ile eşya taşımada söz konusu olabileceğini belirten aksi görüş için bkz. Karaman, Özlem, “Kara Taşımalarında Taşıma İşleri Komisyoncusu, Hakları ve Sorumluluğu”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2000, s21.

23. Kula Değirmenci, Nil, “Türk Ticaret Kanunu ile Taşıma İşleri Organizatörlüğü Yönetmeliğinin İlgili Hükümleri Işığında Taşıma İşleri Komisyonculuğu”, BATİDER,  2019, s.29.

24. Y. 11. HD. E.2016/2125, K. 2017/4051, T.03.07.2017 sayılı kararında “…taraflar arasında yazılı bir taşıma sözleşmesi olmasa da taşımaya yönelik bir ihtilafın bulunmadığına, taşımanın davalı tarafından dava dışı bir firmaya yaptırıldığına, davalının eTTK m.814/1 (TTK m.926) uyarınca komisyoncu taşıyıcı olduğuna karar vermekle, taşıma işleri komisyonculuğu sözleşmesinin geçerliliği için herhangi bir şekle uyulmasına gerek olmadığı” işaret edilmiştir.

25. Eriş, Gönen, a.g.e., s.1083.

26. Arkan, (Borçlar ve Sorumluluk), s.47.

27. Akdeniz, a.g.t., s.110.

28. Bursa BAM, 5. HD., E. 2018/1425 K. 2019/223, 2.4.2019 tarihli bir kararında, "... Satıcı ile düzenlenen sözleşmede nakliye bedeli alıcıya aittir. Bu nedenle alıcının dava açma hakkı vardır. Taşıma komisyoncusu taşımadan kaynaklı zarardan TTK 928 maddesi uyarınca zilyetliğinde bulunan eşyanın hasar ve ziyanından sorumludur. Bu sebeple davalının istinaf itirazları yerinde değildir"  şeklinde karar vermiştir.

29. TMK m.975 hükmüne göre “bir şeyde fiili hakimiyetini doğrudan doğruya sürdüren kimse dolaysız zilyet, başka bir kişi aracılığı ile sürdüren kimse dolaylı zilyettir.” tanımlaması yapılmıştır.

30. Akdeniz, a.g.t., s.112

31. Adıgüzel, Burak, a.g.e., 309.

32. Değirmenci, Kula, a.g.m., s.42

33. Akdeniz, a.g.t, s.123

34. Erdil, Engin, Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku, Seçkin Yayınları, 2020, s.94. 

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.