12.05.2019 tarihli 30772 sayili Resmî Gazete 'de yayimlanan Elektrik Piyasalarinda Lisanssiz Elektrik Üretim Yönetmeligi ["Yönetmelik"] uyarinca Enerji Piyasasi Düzenleme Kurulu'ndan ["EPDK"] lisans veya ön lisans alma ve sirket kurma yükümlülügü olmaksizin elektrik enerjisi üretilebilir. Buna göre, tüketiciler elektrik ihtiyaçlarini tüketim noktalarina yakin bir biçimde kendi üretim tesislerinden karsilayarak ihtiyaç fazlasi elektrigi de geçmis senenin tüketim miktari ile sinirli olarak satabilir.
Bu düzenlemelerin amaci tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarini tüketim noktasina en yakin kendi üretim tesislerinden karsilayarak küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisi ile arz güvenliginin saglanmasi için kullanilmasi ve böylece küçük ölçekli üretim kaynaklarinin etkin kullaniminin saglanmasi ile elektrik sebekesinde meydana gelen kayip miktarinin düsürülmesidir.
Özellikle, yenilenebilir enerji üretimini tesvik amaciyla baslangiçta 1 megavat olan üretim tesisi kurulu güç siniri 2019 yilinda 5 megavata çikarilmistir. Nitekim 2020 yilindaki elektrik üretiminin %1,9'u lisanssiz üretim tesislerinden karsilanmis olup bu üretimin de %92'si günes enerjisinden saglanmistir.
Buna karsin Yönetmelik, 11.08.2022 tarihli 31920 sayili Resmî Gazete' de yayimlanan Elektrik Piyasasinda Lisanssiz Elektrik Üretim Yönetmeliginde Degisiklik Yapilmasina Dair Yönetmelik ["Degisiklik Yönetmeligi"] uyarinca yakin zamanda tadil edilmis olup tadil neticesinde önceki yilin tüketimini asan ihtiyaç fazlasi üretimler artik Yenilenebilir Enerji Kaynaklarini Destekleme Mekanizmasi'na ["YEKDEM"] bedelsiz olarak aktarilacaktir. Bu yazida Türkiye'de lisanssiz elektrik üretiminin nasil gerçeklestirilecegi ve Yönetmelik'teki son degisiklikler ele alinacaktir.
Lisanssiz Elektrik Üretimi Nasil Gerçeklestirilir?
Lisansli elektrik üretiminden farkli olarak lisanssiz elektrik üretmek isteyen bir gerçek veya tüzel kisinin elektrik tüketicisi olmasi yani en az bir elektrik aboneliginin olmasi gerekir. Nitekim, lisanssiz elektrik üretiminde amaç tüketicilerin kendi elektrik ihtiyaçlarini kendi üretim tesislerinden karsilamasidir.
Lisans alma ve sirket kurma yükümlülügünden muaf olarak kurulabilecek üretim sirketleri; kurulu gücü 10.05.2019 tarihli 30770 sayili Resmî Gazete 'de yayimlanan Cumhurbaskani Karari uyarinca 5 megavata kadar olan yenilenebilir enerji kaynaklarina dayali üretim tesisleri ve Yönetmelik md.5'te belirtilen diger tesislerdir.
Bu kapsama giren üretim tesislerinin dagitim sistemine baglanmasi için gerekli bilgi ve belgelerle sebeke isletmecisine baglanti basvurusu yapilir. Yapilan basvuru takip eden ayin ilk 20 günü içerisinde komisyon tarafindan degerlendirilir ve sonuçlar ertesi gün sebeke isletmecisinin internet sitesinde yayimlanir. Evrak yönünden eksiksiz olan basvurular degerlendirme yapilan ayi takip eden ayin ilk 20 günü içerisinde teknik yönden degerlendirilir. Teknik degerlendirmenin ardindan basvurular öncelik degerlendirmesine göre sonuçlandirilir. Baglanti kisitina tabi olan basvurular için, basvuruya konu üretim tesisinin yenilenebilir enerji kaynaklarina dayali olmasi ilk önceliktir. Teknik degerlendirmeye iliskin sonuçlar da yine sebeke isletmecisinin internet sitesinde yayimlanir.
Rüzgâra dayali üretimler için ise basvuru ek olarak Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlügü'ne ["YEGM"] gönderilir. YEGM teknik degerlendirmeyi 30 gün içerisinde tamamlar.
Teknik degerlendirmenin ardindan bir ay içerisinde ilgili kisilerin basvurusu üzerine, baglanti anlasmasina çagri mektubu basvurana teblig edilir. Bu süre içerisinde basvuruda bulunulmamasi durumunda basvuru sahibinin olumlu baglanti görüsleri kendiliginden geçersiz hale gelir.
Baglanti anlasmasina çagri mektubu gönderilen kisilere 180 günlük süre taninir. Bu projelerden çevresel etki degerlendirmesi ["ÇED"] raporu gerekli olanlar 90 gün içerisinde idareye basvurup ÇED raporunu bakanlik onayina sunmalidir. 180 günlük süre içerisinde basvuranin ilgili belgeleri eksiksiz olarak sebeke isletmecisine sunmasi halinde, sebeke isletmecisiyle 30 gün içerisinde baglanti anlasmasi imzalanir. Ilgili belgeleri süresinde edinemeyen basvuruculara, gerekli basvurulari süresinde yaptigini tevsik etmesi halinde, sebeke isletmecisi tarafindan 180 günlük ek süre verilir. Süre içerisinde basvuru yapilmamasi halinde basvurucu baglanti anlasmasi imzalama hakkini kaybeder.
Akabinde, üretim tesisini kuran kisiler, sebekeye baglanacak üretim tesisinin Yönetmelik'teki sartlara ve baglanti anlasmasina uygun oldugunu sebeke isletmecisine bildirir. Sebeke isletmecisi bu durumu 15 gün içerisinde tutanakla imza altina alir ve tutanak bakanliga sunularak kabul basvurusu yapilir. Kabul süreci, sebeke isletmecisine ait dagitim trafosu kullaniliyorsa, baglanti anlasmasinin imza tarihinden itibaren bir yil içerisinde tamamlanmalidir.
Kabulü tamamlanan üretim tesisleri, tesisin ticari faaliyete baslamasini takip eden bir ay içerinde sistem kullanim anlasmasini imzalamalidir. Bu etaptan sonra üretim tesisleri, sistem kullanim anlasmasinda gösterilen tarihten itibaren sisteme enerji verebilir.
Degisiklik Yönetmeligi Neler Getiriyor?
Degisiklik Yönetmeligi ile getirilen en önemli ve en tartismali degisiklik, 12.05.2019 tarihinden sonra yapilan basvurular neticesinde baglanti anlasmasina çagri mektubu almaya hak kazanan kisilerin ihtiyaç fazlasi elektrigini iliskili tüketim tesisinin toplam tüketim miktari ile sinirli olarak satabilecek olmasidir. Bu miktarin üzerinde üretilen ihtiyaç fazlasi enerji ise YEKDEM'e bedelsiz katki olarak aktarilir. Degisiklik öncesinde böyle bir sinirlama bulunmamaktaydi ve tesisler fazla elektrigin tümünü satabilmekteydi.
Baska bir deyisle, artik gerçek veya tüzel kisiler ihtiyaç fazlasi ürettigi elektrigin yalnizca iliskili tüketim tesisinin önceki cari yildaki toplam elektrik enerjisi tüketimi kadarini satabilecek. Önceki yila iliskin bir tüketim verisinin olmamasi durumunda ise mevcut aylik tüketimlerin ortalamasi esas alinacak. Kurulu gücü 50 kilowatt ve altindaki mesken abone gruplarindaki tüketim tesisleri ile iliskilendirilen üretim tesisleri için ise söz konusu degisiklik uygulanmayacak.
EPDK son degisikliklerin hedefinin tüketicilerin tükettigi enerjiyi günesten saglamasi oldugunu, mevzuat suistimal edildigi için böyle bir düzenlemeye gidilmek durumunda oldugunu ifade ediyor. EPDK ayrica, ihtiyaç fazlasi üretilen enerjinin sebekeye verilmesi ile ödenen ve dagitim sirketine ödenen bedeller ödenmeyecegi için, tüketimi asan ihtiyaç fazlasi üretimler bedelsiz katki payi olarak alinacagi için bütün tüketicilerin bu durumdan fayda saglayacagini savunuyor.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
