ÖZET
3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nun 12'nci maddesi hükmü ve maddedeki yetkiye dayanılarak Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikler uyarınca çalışma usul ve esasları belirlenmek suretiyle yeminli mali müşavirler, mükelleflerin tasdik kapsamına giren işlemlerinin gerçeği yansıtıp yansıtmadığının tespiti için gerekli karşıt incelemeleri yapmakla yükümlüdürler. Buna göre, yeminli mali müşavirlerin hem tam tasdik işlemleri için hem de katma değer vergisi ("KDV") iadesi tasdik işlemleri için karşıt inceleme yapmaları gerekmektedir.
KDV iadesi işlemlerine konu alt firma incelemeleri ise, KDV Genel Uygulama Tebliği uyarınca, yeminli mali müşavir ("YMM") raporunun gerekli bulunduğu hallerde, KDV tutarının doğruluğunun tespiti amacıyla yapılmakta olup yapılacak bu alt firma incelemelerine ilişkin uyulacak esaslar/özellikli hususlar yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
Anahtar Kelimeler: KDV İade, Karşıt İnceleme Tutanağı, Bilgi İsteme Yazısı, Teyit Yazısı.
GİRİŞ
Karşıt inceleme konusunda uyulması gereken usul ve esaslar 20, 27, 29, 34 ve 41. No.lu SMMM ve YMM Kanunu Genel Tebliğleri1 ile düzenlenmiştir. Söz konusu mevzuat hükümleri çerçevesinde, yeminli mali müşavirlerce yapılan karşıt inceleme tutanakları KDV kayıtlarının doğruluğunu ispat bakımından önemli bir nitelikte olup KDV iade işlemlerine ilişkin alt firma incelemeleri bakımından, özellikle kamu alacağının salahiyeti açısından da kontrol mekanizmasının çalışmasına yardımcı olacağı tabiidir.
- KARŞIT İNCELEMELERDE VE TEYİT YAZILARINDA YER ALMASI GEREKEN ZO RUNLU BİLGİLER VE ALT FİRMA İNCELEME USULLERİ
27 Sıra No.lu Tebliğ ve 29 Sıra No.lu SMMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği ile KDV iadesi kapsamında düzenlenen karşıt inceleme tuta-aklarında ve teyit yazılarında, aşağıda belirtilmiş asgari düzeydeki bilgilerin yer alması zorunlu tutulmaktadır:
- Karşıt inceleme yapan yeminli mali müşavirin adı-soyadı, bağlı olduğu oda ve vergi dairesi, mühür ve sicil numarası, vergi kimlik numarası, adresi, telefon numarası bilgileri,
- Karşıt inceleme yapan yeminli mali müşavirin sözleşmeli olduğu mükellefin adı-soyadı veya unvanı, adresi, vergi dairesi ve vergi kimlik numarası,
- Karşıt inceleme konusu belge veya belgeleri düzenleyen mükellefin adı-soyadı veya unvanı ile vergi dairesi, vergi kimlik numarası ve karşıt incelemenin yapıldığı tarihteki açık adresi,
- Karşıt inceleme konusu belge veya belgeleri düzenleyen mükellefin ilgili yıla ilişkin yasal defterlerinin onay bilgileri,
- Teyit verilen hallerde, teyit isteyen yeminli mali müşavir bilgilerinin yanında, teyit yazısını düzenleyen yeminli mali müşavirin adı-soyadı, bağlı bulunduğu oda ve vergi dairesi, vergi kimlik numarası, mühür ve sicil numarası, adresi, telefon ve faks numarası,
- Teyit veren yeminli mali müşavirin mükellefi ile yaptığı tasdik sözleşmesinin yıl, ay ve gün içeren tarihi,
- Karşıt inceleme konusu belgeye ilişkin olarak, belgeyi düzenleyen mükellefin defterindeki yevmiye kaydının tarih ve numarası,
- Karşıt incelemeye konu belge veya belgelerin düzenlendiği dönemle ilgili olarak bu belgeleri düzenleyen mükellefin KDV beyanları hakkında bilgi (teslim ve hizmet tutarı, istisna tutarı, KDV matrahı, hesaplanan katma değer vergisi tutarı, ödenecek/sonraki döneme devreden katma değer vergisi tutarı, tahakkuk fişinin tarih ve numarası),
- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellefin "bir önceki dönemine" ilişkin olarak bir üst maddede belirtilen bilgiler,
- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellefin malları tedarik ettiği alt firmalara ilişkin bilgiler, (mal veya hammadde alımlarının çok sayıda kişiden yapıldığı hallerde en yüksek 10 alıma ilişkin bilgilerin verilmesi yeterli),
Bahsi geçen on (10) alımdan kasıt Maliye Bakanlığı'nın 26.10.2003 tarih ve B.07.0.GEL.0.32/3223- sayılı görüş yazısında, "... karşıt inceleme, teyit ve bilgi işlemlerinde; karşıt inceleme tutanaklarında, teyit yazılarında ve bilgi yazılarına ilişkin düzenlemelerde yer verilen '...en yüksek 10 alıma ilişkin...' ifadesinden ilgili dönemdeki en yüksek tutarlı 10 alım (fatura) bilgilerinin anlaşılması " gerektiğinden ve "... düzenlenecek karşıt inceleme tutanaklarında teyit ve bilgi yazılarında her bir faturanın tarih sayı ve tutarı müstakilen belirtilerek, aynı mükelleften de olsa en yüksek 10 alıma ilişkin bilgilere yer verilmesi yeterli" olduğundan bahsedilerek açıklanmıştır.
- Mal veya hizmet bedelinin ödenme şekline ve ödemeye ilişkin bilgi, (banka, çek, nakit vs)
- Nezdinde karşıt inceleme yapılan mükellef, faturada yer alan malın imalatçısı ise bağlı bulunduğu sanayi odası ve sicil numarası,
- Karşıt incelemeye konu faturanın düzenlendiği döneme ilişkin, faturayı düzenleyen mükellefin muhtasar beyannamesine göre çalıştırılan işçi sayısı ve muhtasar beyannamenin verildiği vergi dairesi hakkında bilgi,
- Karşıt incelene tutanağının düzenlenme tarihi ve yeri.
KDV iadesine konu işlemin gerçekliğinin ortaya çıkarılması, incelenen işlemin özelliğine, kullanılan yönteme ve mükelleflere göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle, bu konudaki sorumluluk yeminli mali müşavire ait olmak üzere karşıt incelemenin hangi aşamaya kadar yapılacağına kural olarak incelemeyi yapan yeminli mali müşavir karar verecektir.
Öte yandan sorumluluk yeminli mali müşavire ait olmak üzere, yapılan incelemelerde gerektiği kadar alt kademeye inerek inceleme yapmaları gerektiği bahsedilmekte birlikte 27 No.lu SMMM-YMM Genel Tebliği'nden "ihracat ve ihraç kayıtlı teslimler çerçevesinde Yeminli Mali Müşavirin, ilgili döneme ait mal ve hizmetin imalatçısı konumundaki alt mükellefin bir alt kademesine kadar inceleme yapması gerektiği" anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan, firma nezdinde karşıt inceleme yapılmasının yanı sıra, 27 No.lu SM, SMMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği'nde, teyit alınmak suretiyle inceleme yapılması gerektiği konusu açıklanmıştır. Buna göre, yeminli mali müşavirler tarafından yazılan bir teyit yazısına (bilgi isteme yazısı) aynı şekilde teyit yazısı (bilgi verme yazısı) şeklinde cevaplanmalıdır. Bilindiği üzere, 27 No.lu SMMM-YMM Genel Tebliği'nde yeminli mali müşavirler arasında teyit alınmak suretiyle karşıt inceleme yapılması konusu düzenlenmiştir. 29 ve 41 No.lu SMMM-YMM Genel Tebliğleri'nde yer alan düzenlemelere göre ise, yeminli mali müşavirler, tasdik hizmeti verdikleri mükelleflerin doğrudan ya da silsile yoluyla ticari ilişkide bulunduğu kişiler ile ilgili olarak tam tasdik hizmeti veren diğer yeminli mali müşavirlerden bilgi isteyebilmektedirler.
Yukarıda belirtilen hususlara ek olarak, yeminli mali müşavirler, anlaşmalı oldukları mükelleflere ve bu mükelleflerin ticari ilişkili olduğu ikinci ve üçüncü kişiler ile ilgili olarak gerekli durumlarda vergi dairelerinden de bilgi isteyebileceklerdir. Bahse konu olan bilgi isteme yazılarında, bilgi istenen mükellefin anlaşmalı olunan mükellef ile bağlantısı ve bilgi istenilen konu açıkça belirtilmelidir. Vergi daireleri, yeminli mali müşavirin anlaşmalı olduğu ve ticari ilişkide bulunulan hakkında bilgi istenilen ikinci veya üçüncü kişilere ilişkin bilgileri 15 iş günü içerisinde yerine getireceklerdir. Ancak vergi dairelerinden bu şekilde elde edilen bilgilerin gizliliğine dikkat edilmesi, yasal bir zorunluluktur. Bu zorunluluğa uyulmaması halinde ilgili mevzuat uyarınca gerekli işlemin yapılacağının bilinmesi gerekir.
KDV İade İşlemlerinde Karşit İnceleme Tutanaklari Ve Karşit İncelemelerde Özellikli Hususlar
Footnote
1 Bu düzenlemelerden 27 Sıra No.lu SMMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği'nin "Karşıt İncelemelerde Uyulacak Esaslar" başlıklı II/2 bölümünde ise,
"Karşıt incelemede amaç tasdike
konu işlemin gerçek mahiyetinin ortaya
çıkarılmasını sağlamaktır.
Örneğin, KDV iadesi işlemlerinde karşıt
incelemenin amacı, iade ya da mahsup edilecek KDV
tutarını doğru olarak belirlemek, tam tasdik
kapsamında yapılan karşıt incelemenin
amacı ise gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde yer alan
matrah ve vergiye ilişkin tutarların
doğruluğunu sağlamaktır.
Tasdike konu işlemin gerçek mahiyetinin ortaya
çıkarılması incelenen işlemin
özelliğine, kullanılan yönteme ve
mükelleflere göre farklılık
göstermektedir. Bu nedenle, bu konudaki sorumluluk yeminli
mali müşavire ait olmak üzere karşıt
incelemenin hangi aşamaya kadar
yapılacağına kural olarak incelemeyi yapan yeminli
mali müşavir karar verecektir. Bununla birlikte, hem tam
tasdik işlemlerinde hem de KDV iadesi tasdik
işlemlerinde yeminli mali müşavirler en az
işlemlerini tasdik ettikleri mükellefe mal veya hizmet
satan mükelleflerin kayıtlarına inip gerekli
karşıt incelemeyi yapmakla
yükümlüdürler. Yeminli mali
müşavirlerin müteselsil sorumluluk, disiplin
hükümleri ve diğer yaptırımlarla
karşılaşmamaları açısından
karşıt incelemeler konusunda gerekli titizliği
göstermeleri ve gerektiği kadar alt kademeye inerek
inceleme yapmaları gerekmektedir.
Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı
belge düzenlenmesi veya kullanılması ihtimalinin
bulunduğu haller ile benzeri diğer şüpheli
durumlarda yeminli mali müşavirler herhangi bir kademe
sınırlaması olmaksızın işlemin
gerçek mahiyetini ortaya çıkarıncaya kadar
alt kademelere ineceklerdir." hükmü yer
almaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.