Eşlerin çalışmasının karşılığı olan edimlere örnek olarak eşlerden birinin ticari işletmesi veya esnaf işletmesi halinde elde etmiş olduğu gelirler, 01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren Türk Medeni Kanunu ile birlikte edinilmiş mal sayılarak mal rejimi tasfiyesinde eşler arasında paylaştırılacaktır.
Şirket hissesine mal rejiminin başlangıcından önce sahip olunmuşsa bu hissenin kişisel mal olduğu ve tasfiyeye tabi tutulamayacağı açıktır. Ancak kişisel malların gelirleri edinilmiş mal olduğundan şirketin mal rejiminin devamı esnasında yapmış olduğu kar edinilmiş mal olarak tasfiyeye tabi tutulacaktır. Örneğin, kişisel mal sayılan şirket hisse senetlerinden elde edilen gelirler; hisse senetleri için ödenen temettü ödemeleri, şirketin aktif varlıkları; eşler arasındaki mal rejimi tasfiyesine konu edilecektir. Ancak sona eren ortaklıklardaki tasfiye payları gelir niteliğinde sayılmayacağı için kişisel mal sayılmakta olup tasfiyeye konu edilmeyecektir.
Şirket Hisselerinin Tasfiyesinde Eşlerin Paylarının Belirlenmesi
Şirket hisseleri eğer 01.01.2002 tarihinden önce elde edilmiş ise, elde etmenin niteliğine bakılmaksızın, yani bunun karşılığının verilip verilmediğine bakılmaksızın, şirket hisseleri eşin kişisel malı olarak kabul edilir ve tasfiyeye dahil edilmez. Yani, diğer eşin bu hisseler üzerinde herhangi bir hakkı olmayacaktır.
01.01.2002 tarihinden sonra ise şirketin gelirleri edinilmiş mal olarak değerlendirilebilecektir. Ticari mahkemelerce şirketin her yıla ait defterlerinin getirtilip bilirkişi, mali müşavir tarafından şirketin bilançolarının çıkarılması ve her yıla ait aktifleri ve pasiflerinin hesaplanarak, kar dağılımı yapılıp yapılmadığı bu neticede aktif mal varlığının ne kadar olduğunun tespiti yapılmalıdır. Yine bilirkişi tarafından; sermaye artırımı yapılıp yapılmadığı, kar payının sermayeye eklenip eklenmediği, kar payının yatırıma dönüştürülüp dönüştürülmediği hesaplanmalıdır. Bu hesaplamalar sonrasında hangi kalemler 01.01.2002 tarihinden sonra edinilmişse, bunlar edinilmiş mal olarak kabul edilir ve eşler arasında artık değere paylaştırma alacağı olarak paylaştırılır.
Eşlerden biri, hissesi olduğu şirkete sermaye olarak emeğini ortaya koymuşsa, şirketin ortaklara dağıttığı ödemeye bakılmalıdır. Bu ödeme de evlilik birliği içerisinde edinilmiş mal kapsamında değerlendirilir.
Hisselerin paylaşıma tabi olması bunların ayni olarak paylaşımı anlamına gelmemektedir. Hisse değerlerinin tespiti ve tespit edilen bu değerin parasal karşılığının yarısının diğer eşe ödenmesi söz konusu olacaktır.
Yar. 2. HD.'nin 2007/6042 E., 2007/8727 K. ve 24.05.2007 tarihli kararında, " 4721 Sayılı Medeni Kanunun yürürlüğe girdiği 01.01.2002 ile mal rejiminin sona erdiği 26.02.2004 tarihleri arasında şirket tarafından davalıya payı dikkate alınarak bir temettü verilmiş ise bunun tespiti, kar payı verilmemiş ancak şirkete ayın olarak ilave yapılmış ise bunun da belirlenmesi, mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş malların tasfiyede dikkate alınacağının gözetilmesi, buna göre katılma alacağı hesaplanması yoluna gidilmelidir " denilmiştir.
Şirket Kar Payının Tasfiyesi
Şirket eşlerden birinin kişisel malı ise, şirketin sene sonundaki bilançosundaki kar edinilmiş maldır. Bu kar tüm ortaklar arasında paylaştırılıyorsa sorun yoktur. Eşler arasında paylaşıma konu olur. Fakat bu kar dağıtılmış ve sermaye artırımına konu olmuşsa, şirket hisselerinin değerlerinde artış meydana gelir. Kanımızca bu değer artışı artık çalışmanın karşılığında elde edilen bir artış olarak nitelendirilmeli ve edinilmiş mal sayılmalıdır.
Eşlerden her biri, boşanma davası açılmadan önce şirketten temettü almış ve bunları harcamışsa artık harcanan miktar tasfiyeye tabi değildir. Bu kuralın istisnası, TMK md. 229'da belirtilen tasarruflardır. Eğer TMK md. 229'da zikredilen bir tasarruf söz konusu değilse, TMK md. 223 uyarınca her bir eş mal rejimi süresince gerek kişisel gerekse edinilmiş mallarında tasarruf yetkisine sahip olduğundan, tasarrufta bulunan eşin hisse satış bedeli ya da elde ettiği kar payı mal rejimini son bulduğu tarihte mevcut olmayıp, evin ortak ihtiyaçlarına veya ticari işlerine harcanmışsa diğer eş bunda bir katılma alacağı talep edemeyecektir. Ancak, elde edilen temettüler boşanma davasının açıldığı anda malvarlığında mevcutsa tasfiyeye tabi tutulacaktır.
Dava tarihine kadar dağıtılmayan bir kar payı varsa bu kar payı tasfiyeye tabi tutulacaktır. Bununla beraber tasfiyeye tabi kar payı şirketin mal rejimi devam ederken elde ettiği kara ilişkin olmalıdır. Bunun için şirket defterlerinin incelenerek dağıtılmayan kar payının olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir.
Yargıtay 8. HD.'nin 2013/23659 E., 2015/587 K. ve 14.01.2015 tarihli kararına göre, edinilmiş mallara katılma rejimine geçildiği tarihten sonraki döneme ilişkin şirketin her yıla ait bilançolar getirtilerek şirketin aktif mal varlığı olup olmadığı, edinilmiş mallara katılma rejimine geçildiği tarihten sonra şirket sermayesinde ve aktifinde artma, karların sermayeye ilavesi, kar dağıtımı yapılıp yapılmadığı, şirketin mal rejiminin tasfiyesine ilişkin dönemdeki borçları olup olmadığı araştırılarak şirketin aktif mal varlığının belirlenmesi, bilançodan hangi ortağa ait olduğu belirlenemeyen bedelin kaynağı ve nereye gittiği üzerinde önemle durulması, ziynet eşyaları bakımından davacının katkı payı alacağı, edinilmiş mallara katılma rejimine geçildiği tarihten sonraki şirket geliri üzerinden de katılma alacağının tespit edilmeye çalışılması, gerektiği takdirde konusunda uzman bilirkişi kurulundan yeniden rapor alınarak karar verilmesi gerekir.
Şirket Kar Payının Yatırıma Dönüştürülmesi
Şirket bazen elde etmiş olduğu karı ortaklara dağıtmayıp yatırıma dönüştürebilir. Örneğin; şirket elde ettiği 10 lira karın 4 lirasını yatırıma dönüştürebiliyor. Bu durumda şirketin o bilançoya göre 6 lira kar elde ettiği gözükse de yatırıma dönüştürülen 4 lira da edinilmiş mal olarak kabul edilip tasfiyede dikkate alınması gerekmektedir.
Şirket bilançosunda gösterilen rakamlar brüttür. Yani vergiler vs. düşürülmüş değildir. Dolayısıyla bu miktar üzerinden eşlere paylaşım yapılamayacak, gelir önce nete çevrilecek ve bulunan miktar tasfiyeye konu edilecektir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
