ÖZET

Şirketlerin varlık nedeni, gerçekleştirilen ticari faaliyetler ve verilen hizmetler karşılığında kar elde etmek ve söz konusu kar payını ortaklara dağıtmaktır. Doğaldır ki söz konusu kar payına ortaklar tarafından erkenden ulaşılmak istenmekte olup; bunun ise tek yolu avans kar payı dağıtımıdır. Halka açık olmayan şirketlerin avans kâr payı dağıtımının esasları ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 9 Ağustos 2012 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan "Kâr payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ" ile açıklanmıştır. Bu Tebliğ ile halka açık olmayan şirketler için 9 Ağustos 2012 tarihinden itibaren kar payı avansı dağıtmak mümkün hale gelmiştir. 1 Eylül 2018 tarihli ve 30522 Sayılı Resmî Gazete'de "Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" ile de birtakım değişiklikler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kar Payı, Avans Kar Payı Dağıtımı, Genel Kurul, Dönem Zararı, Kar Payı Avansı, Genel Kanuni Yedek Akçe, Transfer Fiyatlandırması.

GİRİŞ

2012 yılında yapılan düzenleme ile birlikte kar payı avansı Sermaye Piyasası Kanunu'na tabi olmayan anonim şirketler için de mümkün hale gelmiştir. Kar payı avansı gerek Türk Ticaret Kanunu gerekse de vergi kanunları açısından özellik arz eden bir konudur. Bu kapsamda işbu makalemizin konusunu ise şirket ortaklarının kara daha hızlı ulaşmasını sağlayan bu yolu 9 Ağustos 2012 tarihli "Kâr payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğ" ("2012 Tebliği"), 1 Eylül 2018 tarihli "Kâr Payı Avansı Dağıtımı Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ" ("2018 Tebliği") ve Kurumlar Vergisi Genel Tebliği kapsamında incelememiz sonucundaki değerlendirmelerimiz oluşturmaktadır.

I. TÜRK TİCARET KANUNU ÇERÇEVESİNDE AVANS KAR PAYI DAĞITIMI

1. Kar Payı Avansı ve Dağıtım Şartları

Genel olarak kar payı, net dönem karı ya da serbest yedek akçeler üzerinden ortaklara veya ortak olmayan fakat kara katılan diğer kişilere genel kurulca dağıtılmasına karar verilen tutarı ifade etmektedir. Kar payı avansı ise işletmelerin dönem sonunda elde ettikleri kardan mahsup edilmek üzere belirli şartların oluşmasına bağlı olarak dönem içinde dağıtacakları kar payını ifade etmektedir.

Kar payı avansının dağıtılabilmesi için iki ana kural belirlenmiştir;

  • Şirket genel kurulunca kar payı avansı dağıtılmasına ilişkin karar alınması,
  • Kar payı avansı dağıtılacak hesap döneminde hazırlanan üç, altı veya dokuz aylık ara dönem finansal tablolara göre kar edilmiş olması.

Şirket genel kurulunun bu kapsamda alacağı kararda ise aşağıda yer alan hususların mutlaka belirtilmesi gerekmektedir:

  • İlgili hesap dönemi sonunda, yıl içinde dağıtılan kâr payı avansını karşılayacak tutarda net dönem kârı oluşmaması durumunda,

Net dönem kârını aşan kâr payı avanslarının varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerden mahsup edileceği, serbest yedek akçe tutarının da dağıtılan kâr payı avanslarını karşılayamaması halinde fazla ödenmiş olan kâr payı avanslarının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,

  • İlgili hesap dönemi sonunda zarar oluşması durumunda;
    • Varsa bir önceki yıla ait bilançoda yer alan serbest yedek akçelerin (eski düzenlemede genel kanuni yedek akçeler de kullanılıyor idi.) öncelikle oluşan zararın mahsubunda kullanılacağı, bu akçelerin oluşan zararı karşılayamaması halinde dönem içinde dağıtılan kâr payı avanslarının tamamının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği,
    • Serbest yedek akçelerin (eski düzenlemede genel kanuni yedek akçeler de kullanılıyor idi), oluşan dönem zararından mahsubu sonrasında bakiye serbest yedek akçe tutarının dağıtılan kâr payı avanslarından indirileceği, indirim işlemi sonucunda dönem içinde dağıtılan kâr payı avansı tutarının bakiye serbest yedek akçe tutarını aşması halinde ise aşan kısmının yönetim organının ihtarı üzerine ortaklar tarafından şirkete iade edileceği.

Gerçekleştirilecek olan toplantıda kar payı avansına ilişkin karar alınabilmesi için anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin toplantıda hazır olması, bu nisabın toplantı süresince korunması ve toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde kullanılmış olması, limitet şirketlerde ise toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğunun kâr payı avansı dağıtılması yönünde olması gereklidir.

Bunun yanında ilgili hesap dönemi öncesinde ödenen kâr payı avanslarının, ilgili olduğu yılın net dönem kârından mahsup edilmesi şarttır. Bu işlem yapılmadan, şirket genel kurulunca kâr payı dağıtılmasına ve kâr payı avansı ödenmesine karar verilemez.

2. Kar Payı Avansı Tutarının Hesaplanması

2012 Tebliği'ne göre, dağıtılacak kâr payı avansı; varsa geçmiş yıllar zararlarının tamamının, vergi, fon ve mali karşılıkların, kanunlara ve sözleşmeye göre ayrılması gereken yedek akçelerin, varsa intifa senedi sahipleri ile sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimseler için ayrılacak tutarların oluşan ara dönem kârından indirilmesi suretiyle hesaplanacaktır. Lakin 2012 Tebliği'nde kar payı avansı hesaplanır iken imtiyazlı pay sahiplerinin de hakları dikkate alınıyordu. Bunun yanında ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemeyecektir.

İlaveten, aynı hesap dönemi içinde izleyen ara dönemlerde de kâr oluşması halinde dağıtılacak kâr payı avansı tutarı yukarıda belirtilenlerin yanı sıra önceki ara dönem veya dönemlerde ödenmiş olan kâr payı avansı tutarları da indirilerek hesaplanır. Ödenecek kâr payı avansı, bu şekilde hesaplanan tutarın yarısını geçemez.

3. Kar Payı Avansı Ödemesi

2012 Tebliği'nde kar payı avansının dağıtım tarihleri itibarıyla ortaklara payları oranında ödeneceği belirtilmişken 2018 Tebliği ile bu husus tekrardan düzenlenerek kâr payı avansının, sözleşmede aksine bir hüküm yoksa dağıtım tarihleri itibarıyla ortağın sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olacak şekilde ödeneceği belirtilmiştir.

Ayrıca 2018 Tebliği'ndeki yine aynı maddeyle, kâr payı avansının kimlere ödenemeyeceği hususuna açıklık getirilmektedir. Buna göre, kâr payı avansı kârdan imtiyazlı paylara imtiyaz dikkate alınarak ödenecektir. İntifa senedi sahiplerine, ortaklıkları nedeniyle dağıtılacak kâr payı avansı hariç olmak üzere yönetim organı üyelerine ve sözleşmede ortaklar dışında kâra katılması öngörülen diğer kimselere kâr payı avansı ödenemeyecektir.

4. Kar Payı Avansı İşlemlerinde Yöneticilerin Sorumluluğu

Kar payı avansının dağıtılmasına ilişkin şartların yerine getirilmesinin akabinde yönetim kurulu uyarınca yerine getirilmesi gereken bazı yükümlülükler doğmaktadır.

Bu kapsamda yönetim kurulunca kâr payı avansı dağıtımına ilişkin rapor hazırlanır ve söz konusu raporda tespit edilen kâr payı avansının ortaklara ödenmesine ve bu ödemelerin yapılma usulüne ilişkin karar alınır.

Bunun yanında yönetim kurulunun iki önemli daha görevi bulunmaktadır:

  • Hamiline yazılı pay senedi sahiplerine kâr payı avansı ödenirken gerekli güvencenin alınması.
  • Varsa fazladan ödenen kâr payı avanslarının ortaklardan tahsil edilerek şirkete iadesine ilişkin işlemlerin yerine getirilmesi.

Ayrıca, dağıtılmasına karar verilen kâr payı avansı tutarları, kararı izleyen en geç 6 hafta içerisinde ilgili kişilere ödenecektir.

II. VERGİ KANUNLARI ÇERÇEVESİNDE AVANS KAR PAYI DAĞITIMI

Avans kar payının iki temel vergisel sonucu bulunmakta olup bunlardan ilki dağıtılan kar payları üzerinden elde edenin hukuki niteliğine göre vergi kesintisi yapılması olmakla birlikte ikinci konu ise transfer fiyatlandırması eleştirisi riskidir.

1. Avans Kar Payının Vergilendirilmesi

Avans kar payı 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nin 6 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Tebliği ile değişik 15.6.6. "Avans kar payı dağıtımı" başlıklı bölümünde düzenlenmiştir. Söz konusu düzenlemeye göre kurumlar vergisi mükelleflerince avans kar payı dağıtımı yapılması halinde, dağıtılan kar payları üzerinden elde edenin hukuki niteliğine göre vergi kesintisi yapılacaktır. Kesilen vergiler, avans kâr payı dağıtımının yapıldığı aya ait muhtasar beyanname ile beyan edilecektir.

Avans kar payı dağıtımında kurum ortakları açısından elde etme, kurumun yıllık safi kazancının kesinleşip, karın nakden veya hesaben dağıtıldığı, diğer bir ifadeyle avansın kar dağıtım kararı uyarınca dağıtılan kardan mahsup edildiği tarihte gerçekleşecektir. Şu kadar ki bu süre, ilgili hesap dönemine ilişkin beyannamenin verilmesi gereken tarihi içeren hesap döneminin sonunu geçemeyecektir.

2. Avans Kar Payının Transfer Fiyatlandırması Karşısındaki Durumu

Genel Kurul kararı ile dağıtılmasına karar verilen kar payı avansına transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri uygulanmayacaktır. Lakin iki durum vardır ki transfer fiyatlandırması hükümleri uygulama alanı bulacaktır:

  • ilgili hesap dönemi itibarıyla zarar doğması,
  • safi kazancın avans olarak dağıtımı yapılan kardan düşük çıkması.

Bu kapsamda avans kar payı tutarı ortakların borcu, kar dağıtan şirketin alacağı olarak kabul ediliyor ve emsal faiz oranı dikkate alınmak suretiyle faiz hesaplanarak vergilendiriliyor.

SONUÇ

Avans kar payı, kurumların yıllık dönem net karının kesinleşmeden önce üçer aylık dönemler halinde çıkarılan ara dönem finansal tablolara göre hesaplanan karından ortaklarına dağıtabilecekleri tutar olarak tanımlanmaktadır. 2012 yılında yapılan düzenleme ile birlikte halka açık anonim ortaklıklara tanınan bu hak halka açık olmayan ortaklıklara da tanınmıştır.

Lakin, bu müessesedeki en önemli sorun kurumların avans kar payı dağıttıklarında dağıtılan avans kar payı tutarı ilgili hesap döneminin net karından fazla olduğunda veya kurumların ilgili hesap döneminde zarar etmiş olmaları halinde ilgili tutarların geri çağrılması halinde yaşanmaktadır. Böylesine bir durumda ise kurumların transfer fiyatlandırması eleştirisi ile karşı karşıya kalmaları kaçınılmaz olacaktır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.