De executeur (notaris q.q.) onder vuur1. Wie de geestelijke stoornis stelt, bewijst!

Erflaatster (destijds 88) heeft in 2005 bij testament haar onderbuurman (A) aangewezen als executeur en aan hem een bedrag gelegateerd gelijk aan 20% van haar nalatenschap. De feiten in de uitspraak geven het niet geheel weer, maar het lijkt erop dat derden uit zijn op erflaatsters vermogen. Uiteindelijk vertrouwt erflaatster ook A niet meer en verzoekt zij haar vermogen onder bewind te stellen, teneinde geen slachtoffer van (financieel) misbruik te kunnen worden. Een geestelijke stoornis is niet onderzocht en een medisch rapport is daarom ook niet opgesteld.

In 2007 vraagt erflaatster een notaris (N) om vast te leggen dat zij haar eerdere testament wijzigt: zij herroept de benoeming van A tot executeur en trekt het legaat aan hem in. Erflaatster benoemt in het nieuwe testament N tot executeur. In 2013 overlijdt erflaatster.

A start een tuchtrechtelijke procedure tegen de notaris: hij zou onvoldoende hebben onderzocht of erflaatster wilsbekwaam was ten tijde van de herroeping in 2007. De Kamer verklaart de klacht ongegrond. Het Hof oordeelt op een ander onderdeel dat het handelen van de notaris onzorgvuldig (de notaris had eerst een gesprek met erflaatster moeten hebben en pas daarna een concept akte moeten voorleggen). Het handelen van de notaris in hoedanigheid van notaris staat in de civiele procedure echter niet ter discussie.

De notaris in hoedanigheid van executeur (N q.q.) vordert in de civiele procedure die tot de uitspraak van het Hof heeft geleid een verklaring voor recht dat A geen executeur is en ook geen legataris. A vordert in reconventie (kort gezegd) het spiegelbeeldige en tevens een verklaring voor recht dat het testament van 2007 nietig is op grond van art. 3:34 BW.

Als iemand wiens geestesvermogens blijvend of tijdelijk zijn gestoord, iets verklaart, dan wordt een met de verklaring overeenstemmende wil geacht te ontbreken, indien de stoornis een redelijke waardering van de betrokken belangen belette of als de verklaring onder invloed van die stoornis is gedaan (3:34 BW). De vraag waar N q.q. en A over twisten is of de wil geacht moet worden te hebben ontbroken omdat de verklaring onder invloed van een geestelijke stoornis zou zijn gedaan.

Omdat A zich beroept op de rechtsgevolgen van nietigheid, rust de bewijslast ten aanzien van de geestelijke stoornis in 2007 op A. A moet dus voldoende feiten en omstandigheden aanvoeren (en bij betwisting bewijzen) die kunnen leiden tot de vaststelling van de stoornis en bovendien moet hij bewijzen dat de stoornis erflaatster heeft belet in een redelijke waardering van de betrokken belangen.

Dat lukt A niet. Bij de rechtbank vangt hij bot (enkel wantrouwen van erflaatster richting A en anderen is onvoldoende) en ook in hoger beroep oordeelt het Hof in het nadeel van A:

  • A heeft geen voldoende onderbouwde medische verklaring in het geding gebracht.
  • A heeft feiten en omstandigheden gesteld, maar die zijn onvoldoende om een geestelijke stoornis aan te nemen. Enkel symptomen van dementie zijn onvoldoende om te kunnen zeggen dat een dementieel proces in zodanig stadium verkeerde dat dit van invloed was op het opmaken van het gewijzigde testament. Daarvoor is (echt) informatie van een medicus onontbeerlijk (en die ontbreekt).
  • De man biedt getuigenbewijs aan, maar heeft verzuimd aan te geven wat de getuigen kunnen verklaren. Bovendien zijn de getuigen niet als medicus professioneel bij erflaatster betrokken.
  • De man vraagt om benoeming van een deskundige (om een beeld te vormen van de geestestoestand van erflaatster), maar ook dat verzoek wordt afgewezen
  • Er is geen aanleiding om de bewijslast om te draaien

Kort en goed: het testament van 2007 blijft in stand. A. is geen legataris en ook geen executeur in de nalatenschap van erflaatster. Het is niet bekend of er cassatie is ingesteld door A.

Footnotes

1. Uitspraak Gerechtshof Den Haag 7 februari 2017, ECLI:NL:GDHA:2017:747

Dentons is the world's first polycentric global law firm. A top 20 firm on the Acritas 2015 Global Elite Brand Index, the Firm is committed to challenging the status quo in delivering consistent and uncompromising quality and value in new and inventive ways. Driven to provide clients a competitive edge, and connected to the communities where its clients want to do business, Dentons knows that understanding local cultures is crucial to successfully completing a deal, resolving a dispute or solving a business challenge. Now the world's largest law firm, Dentons' global team builds agile, tailored solutions to meet the local, national and global needs of private and public clients of any size in more than 125 locations serving 50-plus countries. www.dentons.com.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.