Η δυσφήμιση διέπεται από τα άρθρα 17 μέχρι 24 του Περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου Κεφ.148 (εφεξής «ΠΑΑΝ»).
Το ΄Αρθρο 17 (1) του ΠΑΑΝ καθορίζει τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος της δυσφήμισης και συγκεκριμένα αναφέρει ότι «η δυσφήμιση συνίσταται στην δημοσίευση από οποιονδήποτε πρόσωπο, με έντυπο, γραπτό, ζωγραφιά, ομοίωμα, χειρονομίες, λόγια ή άλλους ήχους ή με κάθε άλλο μέσο οποιασδήποτε φύσης, περιλαμβανομένης και της εκπομπής με ασύρματη τηλεγραφία, δημοσιεύματος το οποίο αποδίδει σε άλλο πρόσωπο, έγκλημα ή αποδίδει σε άλλο πρόσωπο ανάρμοστη συμπεριφορά σε δημόσια θέση ή εκ φύσεως τείνει στο να βλάψει ή να επηρεάσει με δυσμένεια την υπόληψη άλλου προσώπου στο επάγγελμα, επιτήδευμα, εργασία, απασχόληση ή την θέση του ή ενδέχεται να εκθέσει άλλο πρόσωπο σε γενικό μίσος, περιφρόνηση ή χλεύη, και τέλος ενδέχεται να προκαλέσει την αποστροφή ή αποφυγή οποιουδήποτε προσώπου από άλλους».
Σύμφωνα με το άρθρο 17(2) διαπράττει ένας το αστικό αδίκημα της δυσφήμισης ακόμα και αν προβεί στην δυσφημιστική δήλωση υπό μορφή επανάληψης ή φημολογίας (hearsay) ή έστω και αν αποκαλύπτει έγκαιρα την πηγή στην οποία στηρίζεται η δήλωση ή έστω ότι δεν σκόπευε να προβεί σε αυτή ή να δημοσιεύσει αυτή για τον ενάγοντα διότι πίστευε ότι η δήλωση ήταν αληθινή.
Επομένως γίνεται κατανοητό ότι στο αδίκημα της δυσφήμισης δεν αποτελεί υπεράσπιση το γεγονός ότι έχει επαναληφθεί κάτι που είπε κάποιος τρίτος. Η δυσφήμιση διαπράττεται και υπό την μορφή επανάληψης για κάτι που είπε κάποιος άλλος.
Το αστικό αδίκημα της δυσφήμισης χωρίζεται σε δύο υποδιαιρέσεις, στο λίβελο και στη συκοφαντία.
Στην περίπτωση του λίβελου η δυσφημιστική δήλωση γίνεται με κάποια μόνιμη, οριστική ή ορατή μορφή όπως για παράδειγμα ένα γραπτό κείμενο, φωτογραφίες, εικόνες και σχήματα.
Αντίθετα, η συκοφαντία γίνεται συνήθως με λόγια ή με άλλη παροδική μορφή (transitory form), είτε ορατή είτε ακουστική όπως για παράδειγμα με χειρονομίες. Δεν είναι πάντοτε εύκολο να ξεχωρίσουμε περιπτώσεις που έχουμε λίβελο ή συκοφαντία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο λίβελος είναι αγώγιμος χωρίς την ύπαρξη ειδικής ζημιάς ενώ η συκοφαντία, εκτός από ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, δίδει αγώγιμο δικαίωμα μόνο αν αποδειχθεί πραγματική ζημιά. Περαιτέρω ο λίβελος δεν είναι μόνο αστικό αδίκημα αλλά είναι και ποινικό αδίκημα, κάτι το οποίο δεν ισχύει στην συκοφαντία.
Από τα πιο πάνω προκύπτει ότι τα συστατικά στοιχεία του αδικήματος της δυσφήμισης αποτελούν:
- η δημοσίευση
- η δημοσίευση η οποία πρέπει να είναι δυσφημιστική και
- η δημοσίευση αυτή να αφορά στο πρόσωπο του ενάγοντα. Δεν μπορεί άλλος από τον δυσφημούμενο να καταχωρίσει αγωγή.
Η δημοσίευση σημαίνει το να καταστήσει κάποιος την δυσφημιστική δήλωση γνωστή σε οποιοδήποτε πρόσωπο ή πρόσωπα άλλα από τον ίδιο τον δυσφημούμενο. Η κάθε δημοσίευση αποτελεί και νέο λίβελο. Εκεί που το δυσφημιστικό υλικό περιέχεται σε βιβλίο, περιοδικό ή εφημερίδα, συνήθως υπάρχει μια σειρά δημοσιεύσεων η καθεμιά από τις οποίες αποτελεί ξεχωριστό αστικό αδίκημα.
Η δημοσίευση αυτή θα πρέπει να αναφέρεται ρητά στον δυσφημούμενο. Μερικές φορές το όνομα του προσώπου για το οποίο γράφεται μέσα στο δημοσίευμα μπορεί να μην αναφέρεται μέσα στο δημοσίευμα, εάν όμως ένας λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα μπορούσε να αντιληφθεί ότι το δημοσίευμα αναφέρεται στον ενάγοντα τότε η δημοσίευση αποτελεί δυσφήμιση.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι δεν είναι ανάγκη όλοι οι πολίτες να αντιληφθούν σε ποιον αναφέρεται το δημοσίευμα. Εάν μια τάξη πολιτών έστω και μικρή αντιληφθεί και φωτογραφίσει το συγκεκριμένο άτομο, είναι αρκετό για να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα. Απλά, σε όσο πιο μεγάλη τάξη ανθρώπων έρθει σε γνώση το δημοσίευμα ανάλογα αυξάνονται και οι αποζημιώσεις.
Το δημοσίευμα τέλος, πρέπει να είναι δυσφημιστικό. Σε αγωγές δυσφήμισης το δικαστήριο δεν προχωρεί στην ερμηνεία του κειμένου αυστηρά νομικά, για να κρίνει αν στοιχειοθετείται το αδίκημα, το κριτήριο είναι πραγματικό και όχι νομικό, η ερμηνεία του κειμένου και κατά πόσο οι λέξεις στο κείμενο μερικά ή ολικά μπορούσαν να εκληφθούν από τον μέσο λογικό άνθρωπο ως δυσφημιστικές. Επιπλέον η δυσφήμιση κρίνεται ανεξάρτητα από την πρόθεση του εναγομένου αντικειμενικά, δηλαδή, το κριτήριο είναι η άποψη που θα ελάμβαναν οι συνηθισμένοι καλοί πολίτες.
Όσον αφορά το αστικό αδίκημα της δυσφήμισης ο ΠΑΑΝ καθορίζει διάφορες Υπερασπίσεις. Η πρώτη περίπτωση εφαρμόζεται όταν το δημοσίευμα για το οποίο γίνεται λόγος είναι αληθές. Η υπεράσπιση της αλήθειας πρέπει να αποδειχθεί, ότι δηλαδή, ο ισχυρισμός είναι βασικά αληθείς παρόλο που κάποιοι επιμέρους ισχυρισμοί πιθανόν να μην ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Δεύτερον όταν το δημοσίευμα για το οποίο έγινε η αγωγή ήταν έντιμο σχόλιο για θέμα δημοσίου συμφέροντος. Σε αυτή την περίπτωση το δημοσίευμα θα πρέπει να αποτελεί σχόλιο επί γεγονότων και όχι δήλωση γεγονότων. Θα πρέπει επομένως να αποδειχθεί ότι υπάρχει πραγματική βάση για το σχόλιο και ότι αφορά ζήτημα δημοσίου συμφέροντος. Τα γεγονότα στα οποία βασίζεται το σχόλιο πρέπει να είναι ακριβή. Επιπλέον είναι θεμελιωμένο ότι το σχόλιο πρέπει να είναι δίκαιο και πρέπει να βασίζεται σε γεγονότα που αναφέρονται στο επίδικο δημοσίευμα.
Περαιτέρω ως υπεράσπιση μπορεί να προβληθεί το γεγονός ότι η δυσφήμιση έγινε χωρίς πρόθεση. Η δυσφήμιση να θεωρείτε ότι είναι χωρίς πρόθεση πρέπει να γίνεται προσφορά για επανόρθωση το ταχύτερο δυνατό μετά που το πρόσωπο που προβαίνει στη δυσφήμιση έλαβε γνώση ότι πιθανόν το δημοσίευμα να ήταν δυσφημιστικό.
Τέλος είναι ορθό να λεχθεί ότι το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο και απόλυτα σεβαστό. Η ελευθερία αυτή όμως, πρέπει να εναρμονίζεται και με τα άλλα ανθρώπινα δικαιώματα που επίσης προστατεύει το Σύνταγμα, όπως είναι η τιμή και η υπόληψη των άλλων, για αυτό πρέπει η οποιαδήποτε δημοσίευση να γίνεται με πολλή προσοχή.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
