Mevcut Kitle Fonlaması Platformları Ne Yapmalı?

03.10.2019 tarihinde Resmî Gazete 'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği", başta şu anda aktif olan kitlesel fonlama platformları olmak üzere platform adaylarına da birçok yükümlülük getiriyor. Hemen baştan söyleyelim: Tebliğ, yayınlandığı tarihte yürürlüğe girdi ve tebliğde hali hazırda aktif olan platformlar için bir düzenleme veya uyum süresi öngörüsü bulunmuyor. Yani mevcut platformların hukuki statüsü -en azından pratik uygulamaları görene veya bu konuda resmi bir açıklama yapılana kadar- hukuken tartışmalı hale gelmiş durumda.

Genel bir değerlendirmeyle bu düzenlemenin mevcut SPK mevzuatında yer alan, Portföy Yönetim Şirketleri ile ilgili düzenlemelerin biraz daha hafifletilmiş bir versiyonu olduğunu söyleyebiliriz. Yine de bugüne kadar regüle edilmemiş ve bir "şirket web sitesi" statüsünden ibaret kitlesel fonlama platformlarına bir dizi yeni yükümlülük getiriyor. Artık SPK mevzuatına tabi olacak olmaları bir yana, Türk Ticaret Kanunu, Borçlar Hukuku, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu gibi birçok mevzuata dolaylı veya dolaysız olarak uyumlanmaları gerekecek. Bunlara birlikte bir bakalım:

Mevcut platformlar şirket tüzel yapılarını revize ve tescil edecekler. Şirket unvanını değiştirmeleri, tüzel kişiliklerini Anonim Şirket olarak değiştirmeleri, şirket esas sözleşmelerini tadil etmeleri, pay ve sermaye yapılarını uyumlandırmaları gerekiyor.

Sermayelerini önemli miktarda arttıracaklar. Sermayeleri en az 1 milyon TL olmalı ve tamamı nakden ödenmiş olmalı.

Yönetim yapılarını tamamen değiştirecekler. En az üç Yönetim Kurulu Üyesi ve en fazla biri aynı zamanda Yönetim Kurulu Üyesi olabilecek, ikisi YK dışından olacak üç Yatırım Komitesi Üyesi olmalı. Yani en az beş üst düzey Yönetici' ye ihtiyaç var. Bunlardan en az birinin BKY lisansına sahip olması, yani "akredite melek yatırımcı" olması gerekiyor. Yine Yatırım Komitesi üyelerinin birinin SPK Düzey III lisansına sahip olması şart.

Organizasyon yapılarını ve iş süreçlerini revize edecekler. Muhasebe, operasyon, iç kontrol, risk yönetimi, kayıt ve belgelendirme birimleri olmalı.

Kuvvetli bir IT altyapısı sağlayacaklar. SPK ve MKK regülasyonlarını karşılayacak, girişimciler ve üyeler için her türlü iletişim imkanını sağlayacak, fon kampanyalarını yürütecek, gerekli kamuoyu bilgilendirmelerinin yapılacağı ve benzeri sorumlulukların yerine getirileceği bir teknolojik altyapı kurmaları gerekiyor.

Hukuken çok sağlam süreçler ve prosedürler geliştirmeleri elzem. Yazılı çıkar çatışması politikası oluşturmalı, nepotizmden ve haksız çıkardan kaçınmalı, girişimcilerle ve yatırımcılarla tebliğde belirtilen asgari şartları taşıyan sözleşmeler yapmalı, KVKK kapsamında tüm tarafların verilerini korumalı, tüm tarafların hak ve menfaatlerini koruyucu ve olası hak kayıpları ve suiistimalleri önleyici tedbirleri almalılar.

Özetle, mevcut kitle fonlaması platformlarının faaliyetlerini yasal zeminde sürdürebilmeleri için yapılarında birçok değişiklik yapmaları ve yeni hukuki yükümlülükler üstlenmeleri gerekiyor.

Kitle Fonlaması Platformları Üzerinden Yatırım Almak İsteyen Girişimciler Ne Yapmalılar?

Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği, girişimciler için aşina oldukları ama yasal zemine yeni kavuştuğu ve "gri" alanlar yeni netleştiği için yeni sayabileceğimiz bir finansman yolu daha açtı. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından "listelenmiş" yeterince sayıda kitle fonlaması platformu olursa, küçük yatırım bütçelerini dağ başındaki arsalar yerine teknoloji girişimlerine yatıracak çok sayıda bireysel yatırımcı çıkacağını ve bu şekilde yapılan yatırım miktarının kat kat artacağını düşünüyorum. Peki, platformlar üzerinden bu fonlara ulaşmak isteyen girişimciler ne yapmalılar? Sadece tebliğe bağlı kalmaksızın ama tebliğde belirtilen yükümlülükleri de yerine getirecek şekilde şu şekilde özetleyebilirim:

Hangi şartları taşımalısınız? Teknoloji ve/veya üretim faaliyetinde bulunmalısınız. Kampanyanızı mevcut bir şirket için düzenliyorsanız bu şirket en fazla son beş yıl içinde kurulmuş olmalı. Yine mevcut şirketler için, aktifler toplamınız on milyon TL'yi, net satış hasılatınız veya bu hasılat dışında kalan gelirler toplamınız beş milyon TL'yi geçmemeli. Halka açık bir şirket veya kontrolü başka bir şirkette olan bir şirket olmamalısınız. Yani, "start-up" olmalısınız, diyebiliriz.

Kampanyalarınızı iyi planlamalısınız. Yurtdışında benzer platformlarda başarılı kampanyalar sürdüren ve hatırı sayılır miktarda yatırım toplayabilen girişimler, kampanyaları için bazen aylarca hazırlanıyorlar. Bu süreci ciddiye alıp iyi bir hazırlıkla başvuruda bulunmalısınız. Bu arada, başvuracak girişimcilerin zaten bir ihtiyaca yönelik iyi & rekabetçi bir ürün veya hizmet ile etkin bir yönetim takımına sahip olduklarını varsayıyorum, bunlar yoksa zaten bu yola hiç çıkmayın. Platformlarda bu konularda tecrübeli insanlardan oluşan bir Yatırım Tarama Komitesi olacak ve başvurunuzu reddetme hakları da bulunacak.

Şirket kuruluşunuzu da planlayın. Başvuru yapmak veya başvurunuzun kabul edilmesinden sonra platform üzerinden kampanyanıza başlamak için şirket kurmuş olmanız gerekmiyor. Ama hedeflediğiniz fonu toplayabilirseniz bunu almak için şirketinizi kurmuş olmanız gerekiyor. Tebliğde şirket tipinden açıkça bahsedilmemiş ama fonlamanın nasıl olacağıyla ilgili yazılanlardan hareketle fonlamanın pay satışı ile değil emisyon primli sermaye artışı yoluyla yapılması gerektiğini, bunun için de Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca "Anonim Şirket" kurmanız gerekeceğini görüyoruz. Zaten ilerleyen zamanlarda melek ve benzeri yatırımcıların da çeşitli hukuki ve ticari nedenlerle Anonim Şirketlere yatırım yapmayı tercih ettiğini göreceksiniz. Girişimci olarak size sunduğu avantajlar da olacak. (Bu da başka bir yazının konusu.)

Sözleşmelere ve mevzuata çalışın. Tebliğ uyarınca platform ile sözleşme yapmalısınız. Bunun yanında, şirketinizin ana sözleşmesi, yatırımcılarla sözleşmeler, ortaklarınız varsa en başta mutlaka yapmanızı tavsiye edeceğim Kurucular Protokolü vb. sözleşmeler, platforma ve yatırımcılara bilgi verme yükümlülükleriniz, anonim şirket yapısından kaynaklanan hukuki ve ticari sorumluluklarınız var. Bunlara çalışın, gerekirse profesyonel yardım alın.

Finansmana ve zamanlamaya dikkat. Düzenlemeye göre on iki ay boyunca platformlar üzerinden en fazla iki kampanya yapabilirsiniz. Mevcut kampanyanız sürerken ikincisine başlayamazsınız. Kampanyanın maksimum süresi 60 gün. Bunun tutar olarak tavan miktarı, SPK tarafından izahname hazırlama zorunluluğundan muaf tutulan ihraç sınırı olarak belirlenmiş. Ancak SPK tarafından ilan edilmiş kitlesel fonlama için özel bir sınır henüz yok. Önümüzdeki günlerde netleşecektir. İlk kampanya tutarınızı da bu sınırı geçmemek kaydıyla %20 daha arttırabileceksiniz. İlan ettiğinizden daha fazla fon toplarsanız, fazla olan kısım yatırımcılara iade edilecek. Tersine, eğer hedeflediğiniz tutarı toplayamazsanız, topladığınız miktarı alamayacaksınız ve platform bunları yatırımcılara iade edecek. Bu nedenle hedeflediğiniz tutarı çok iyi belirlemelisiniz. Kanuni bir zorunluluk olmamakla birlikte eğer şirketinizin ayakta kalmasını istiyorsanız platformdan sağlayacağınız fon, şirketinizi başa baş (break-even) noktasına getirecek kadar gelir üretmenizi sağlamalı, hem de gerçekçi limitler dahilinde kalmalı. Fonu nasıl kullanacağınızı da kampanya sayfanızda duyurmanız bekleniyor.

Yine melek yatırımcılar. Eğer 1 milyon TL'den daha fazla fon toplamayı hedeflediyseniz, bunun en az %10'luk kısmını "Nitelikli Yatırımcılar" karşılamalı. Atıfta bulunulan mevzuata göre nitelikli yatırımcı "Kurulun ilgili düzenlemelerinde tanımlanan gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları ile 15/2/2013 tarihli ve 28560 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip kişiler"dir. İfadenin en sonunda bahsedilen kişiler, akredite olmuş "melek yatırımcılar".

Paylarınızı devredemeyeceksiniz, ortaklarınızı ve hissedarlarınızı iyi seçin. Kanunen zorunlu bazı haller hariç, kampanya başlangıç tarihinizden itibaren üç yıl boyunca paylarınızı mevcut ortaklarınız ve nitelikli yatırımcılar dışında kimseye devredemezsiniz.

Kampanya sonunda topladığınız fonu nasıl alacaksınız? Hala şirketinizi kurmadıysanız, kampanya bitiminden itibaren doksan gün içinde bunu yapmalısınız. Daha sonra bloke hesap açtıracaksınız. Kuruluş işleminin tescil edildiği, yani şirket kuruluşunuzun Ticaret Sicil Gazetesi'nde ilan edildiği tarihten itibaren otuz iş günü içerisinde de topladığınız fon tutarı kadar sermaye artırımına gitmeniz gerekiyor. Platform tarafından bildirilecek her bir yatırımcıya ait yatırım tutarı ve pay bilgisiyle, bu payların MKK nezdinde kaydını oluşturmalısınız. Daha sonra platform tarafından hesabınıza fonlar aktarılacak.

Yatırımcı haklarına dikkat. Eğer kampanyanız sürerken yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek değişiklikler veya olaylarla karşılaşırsanız aynı halka açık şirketlerin KAP'a bilgi verme zorunluluğuna benzer şekilde bunu derhal platforma bildirmeniz gerekiyor. Platform da bunu kampanya sayfasında yayımlamak ve fon sağlama talebini iletmiş olan yatırımcılara eşzamanlı olarak bildirmek zorunda. Bunların neler olabileceği, tebliğin 22. Maddesinde açıklanmış. Aleyhi durumlarda yaptırımın ne olacağı belirtilmemiş ama yine de dikkat edin. Benzer mevzuatlar olduğundan bunlar kıyasen uygulanabilir ve ciddi yaptırımlarla karşılaşabilirsiniz. Ayrıca, fonların amaca uygun kullanılıp kullanılmadığı da bağımsız denetim kuruluşları tarafından denetlenecek. Amaca uygun kullanım sorumluluğu, platform veya yatırımcılara değil, şirketinizin Yönetim Kurulu'na verilmiş durumda. Denetim kuruluşu fonları amaca uygun kullanmadığınızı tespit ederse, suç duyurusunda bulunabilecek. SPK, istediği zaman sizden her türlü bilgi ve belgeyi talep edebilecek.

Bütün bu düzenlemeler karmaşık ve biraz ürkütücü görünüyor olabilir. Ama kitlesel fonlama, dikkatli ve özenli kullandığınızda hem aradığınız fonu sağlayacak hem de sizi profesyonel yönetilen şirketler ligine çıkaracak etkili bir enstrüman olma potansiyeline sahip.

Kitle Fonlaması Platformları Üzerinden Nasıl Yatırım Yapılır?

Paya Dayalı Kitle Fonlaması Tebliği ile ilgili değerlendirmelerimin üçüncü ve sonuncusu, konunun diğer bir paydaşı olan yatırımcılarla ilgili. Doğaları gereği kitle fonlaması ile yatırım yapma ihtimalleri çok düşük olan risk sermayesi şirketleri, yatırım fonları, kurum içi girişim fonları gibi yatırımcılar bu değerlendirmenin dışında. Özellikle melek yatırımcılara ve ilk defa bu platformlar üzerinden girişim yatırımı yapacak olan diğer bireysel yatırımcılara (yani potansiyel melek yatırımcılara) odaklanacağım. Serinin önceki yazılarında olduğu gibi sadece tebliğe bağlı kalmaksızın ama tebliğde belirtilen yükümlülükleri veya sınırları da kapsayacak şekilde özetleyeceğim. İşte başlıyoruz:

Öncelikle bu yatırım tipi size göre mi ona karar vererek başlayın. Girişim yatırımı en yüksek riskli yatırımlar arasında. Çeşitli kaynaklarda farklı yüzdeler verildiği için kesin bir rakam vermekten kaçınarak şu genellemeleri yine de yapabiliriz: Yatırım arayan şirketlerin çok azı hedefledikleri yatırımı ihtiyaç duydukları anda toplayabiliyorlar. Hedefledikleri yatırımı alanlardan da hayatta kalanların, yani ekonomik faaliyetini sürdürenlerin oranı da yüzde onun altında. Yani yatırımınızı kaybedebilirsiniz. Peki o zaman melek yatırımcılar neden bu yatırımları yapıyorlar dersiniz? Çünkü başarılı bir şirkete yatırım yaptıklarında bunun kat kat fazlasını alabiliyorlar. Yatırımın kaybı riskini azaltmak için de çok sayıda şirkete yatırım yaparak geniş bir portföy oluşturuyorlar. Örneğin iyi seçilmiş 20 girişime yatırım yapsanız, bunların sadece biri çok başarılı olsa, sadece dördü yatırdığınız tutarı geri verebilse bile diğer on beş şirketten doğan kaybı rahatlıkla kapatabilir, toplam yatırımınızın değerini kat kat arttırabilmiş olabilirsiniz.

Zaten tebliğ gereğince bir platform üzerinden yatırım yapmadan önce bu riskleri anlayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olduğunuzu ve kabul ettiğinizi bildiren bir taahhüt imzalamanız bekleniyor. Ayrıca platformun kendi araştırmaları sonucunda sizi reddetme hakkı da bulunuyor.

Bir kitle fonlaması platformuna üye olmalısınız. Bu platformu seçerken ön şartınız artık platformun SPK tarafından listeye alınarak onaylanmış olması olmalı. Bunun dışında platformda nasıl şirketlerin kampanya yaptığı, bu şirketlerin nasıl seçildiği, platformun bilgilendirme yükümlülüklerini nasıl yürüttüğü, online altyapısının nasıl olduğu, kampanyaların fon hedeflerinin gerçekleşme oranları gibi unsurları da göz önünde bulundurun.

Yatırım kriterlerinizi belirleyin. Bazı yatırımcılar bir endüstriye (bunu çeşitli kaynaklarda "dikey-vertical" olarak okuyabilirsiniz) odaklanırken, bazıları belirli bir ekonomik safhada bulunan şirketlere odaklanır. Ülkeye göre seçenler olur veya mutlaka sosyal bir etkisi olan girişimleri arayanlar bulunur. Siz, ilgi alanlarınıza, bütçenize ve iş tecrübenize bağlı olarak kendinize kriterler belirleyin. Ve tüm finansal yatırımlarda olduğu gibi, mümkünse kendi kriterlerinizin dışına çıkmayın.

Şirket ve endüstri seçmeden önce iyi araştırma yapın. Rakiplere, pazara, takıma, teknolojisine, alternatif teknolojilere, yani o şirketle ilgili olabilecek her şeye çalışın. Hatta birkaç ay hiç yatırım yapmadan diğer yatırımcıları izlemek, yatırım alan şirketlerin ne yaptığını takip etmek iyi bir strateji olabilir. Veya hayali bir bütçeyi dağıtarak oluşturacağınız sanal bir portföy ile gerçek yatırım yapmadan önce birkaç ay simülasyon yapabilirsiniz.

Bütçenizi belirleyin. Tebliğ, eğer "nitelikli yatırımcı" değilseniz (ilgili mevzuata göre nitelikli yatırımcı "Kurulun ilgili düzenlemelerinde tanımlanan gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları ile 15/2/2013 tarihli ve 28560 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelikte tanımlanan bireysel katılım yatırımcısı lisansına sahip kişiler"dir) bir takvim yılı içerisinde kitle fonlaması yoluyla en fazla 20 bin TL yatırım yapabilirsiniz. İstisnai olarak eğer üye olduğunuz platforma beyan ettiğiniz yıllık geliriniz 1 milyon TL ve üzerindeyse, bir yılda 100 bin TL'na kadar yatırım yapabilirsiniz. Bütçenizi şirket başına çok küçük olmayacak şekilde (500 yüz TL'lik bir yatırım, alan şirketin hiçbir işine yaramayacaktır, yatırımın size dönüşü de sizi mutlu etmeyecektir) birden çok şirkete dağıtmak riski dengelemek için iyi bir stratejidir.

Yatırım yapacağınız şirket(ler)i seçin. Kriterlerinizi ve bütçenizi belirlediniz, araştırmanızı ve belki simülasyonunuzu da yaptınız. Bu aşamada başka yatırımcıların hangi kriterlere göre yatırım yaptığını da incelemeniz veya profesyonel yardım almanız faydalı olabilir. Şirketlerin platform üzerinden açıklamak zorunda olduğu bilgileri de mutlaka incelemelisiniz.

Hem bu tebliğ hem de Türk Ticaret Kanunu, şirketten alacağınız payların farklı haklara sahip olacak şekilde tanımlanmasına izin veriyor. Platform üzerinden alacağınız paya tanınan haklar, platform üzerinden aynı payları alacak başka kişilerin paylarının sahip olacağı haklarla aynı olmak zorunda ama şirket kurucularının veya varsa nitelikli yatırımcıların paylarının sahip olacağı haklar farklı olabilir. Alacağınız pay imtiyazlı veya kısıtlı haklar taşıyor olabilir. Örneğin genellikle bu tip fonlamada kitleye satılan paylar, kurucu paylara nazaran kardan aynı oranda yararlanırlar ama zarardan muaftırlar. Bu imtiyaz karşılığında ise bu paylara oy hakkı tanınmaz.

Seçim(ler)inizi yaptıktan sonra platform üzerinden yatırım tutarını göndereceksiniz.

Cayma hakkınız var. Ödeme emriniz üzerinden 48 saatten fazla geçmemişse yatırımdan vazgeçip tutarı geri isteyebilirsiniz. Bu, platformların kitlesel fonlamada sağlamak zorunda oldukları ve melek yatırımcıların normalde sahip olmadıkları bir hak.

Yatırım yaptığınız şirket, kampanya ile hedeflediği toplam fonu toplayamazsa paranız geri iade edilecek. Bu, platformların kitlesel fonlamada sağlamak zorunda oldukları ve melek yatırımcıların normalde sahip olmadıkları bir başka hak. Böylece sizin ilginizi çeken ama diğer insanların ilgisini çekmediği için fon toplayamayan ve bu nedenle başarılı olma ihtimali iyice azalmış bir girişime sizin de yatırım yapmanız önleniyor.

Yatırım yaptığınız şirket başarısız olursa ne olur? Platform, kampanyaların düzgün yürütülmesinden, para ve bilgi trafiğinin düzenlenmesinden, SPK ise regülasyondan ve denetimden sorumlu. Şirketin başarısından şirketin Yönetim Kurulu sorumlu ve bu kimsenin garantisi altında olmayan bir konu. Kredi veya borç vermiyorsunuz. Yani, yatırımınızı yaptığınız şirket başarısız olursa yatırımınız yanar. Geri isteyebileceğiniz bir garantör veya talep edebileceğiniz bir hak bulunmuyor. (Burada şunu belirtmek gerekir: Bu, yatırımın tarafı olan her gerçek ve tüzel kişiliğin tüm eylemlerinin usule, etiğe, mevzuata uygun gerçekleştiği ve buna rağmen yatırımın başarısız olduğu durumda böyledir. Bir tarafın ihmali, hukuksuz davranışı veya art niyeti nedeniyle kayba uğradıysanız, ilgili yasalar uyarınca hukuki haklarınız saklıdır.)

Yatırımı yaptınız, şimdi ne yapacaksınız? Hem kampanya sayfasını hem de şirketin web sitesini düzenli olarak takip ederseniz, bilmeniz gereken şeyleri kaçırmazsınız (platform ve yatırım yaptığınız şirketin yasal bildirim zorunlulukları var). Unutmadan söyleyeyim, yatırım yaptığınız şirkete her sabah uğrayıp, ne yapıyorlar diye bakmayın sakın (!), yaptığınız yatırım böyle bir şey değil. Yatırımınızda mutlaka aktif katkı sağlamak istiyorsanız uygun iletişim kanallarıyla önerilerinizi iletebilir, aldığınız paylara böyle bir hak tanınmışsa Genel Kurul toplantılarına katılabilir veya kendi sosyal çevrenizde şirketin ürün ve hizmetlerinin gönüllü elçiliğini yapabilirsiniz.

Yatırım yaptığınız ekibe güvendiniz, artık bekleyin işlerini yapsınlar!

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.