Turkey: Doğal Gaz Piyasasında Lisans Sahiplerinin Depolama Yükümlülüğü

Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumu'nun ("EPDK"; baglama göre "Kurul"), 4628 sayili Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumunun Teskilat ve Görevleri Hakkinda Kanun'un ("EPDK Teskilat Kanunu") 5/A maddesi ile 4646 sayili Dogal Gaz Piyasasi Kanunu'nun 4 üncü madde dördüncü fikra (a) bendi (4) numarali alt bendine dayanarak hazirladigi "Depolama Yükümlülüklerine Iliskin Usul ve Esaslar" hakkindaki 03/11/2016 tarihli ve 6574-6 sayili karari ("Karar"); 8 Kasim 2016 tarih ve 29882 sayili Resmi Gazete'de yayimlanmis ve yürürlüge girmistir. EPDK'nin 01/10/2020 tarih ve 9587 sayili karariyla Karar'da yeni düzenlemelere gidilmis; Karar basligi "Dogal Gaz Depolama Yükümlülüklerine Iliskin Usul ve Esaslar" olarak degistirilmis ve anilan degisiklikler, 3 Ekim 2020 tarih ve 31263 sayili Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge konmustur.

EPDK Teskilat Kanunu Madde 5/A'nin birinci fikrasinin (c) ve (e) bentlerinde sirasiyla; "Dogal Gaz Piyasasi Kanunu ile Kuruma yetki verilen konularda, dogal gaz piyasa faaliyetlerine iliskin her türlü düzenlemeleri onaylamak ve bunlarin yürütülmesini saglamak" ile "Dogal Gaz Piyasasi Kanununda yer alan hükümler dahilinde özel hallerde uygulamaya konulabilecek sinirlama ve yükümlülüklerin tespiti ile fiyat belirlemesine yönelik kararlari almak" görevlerinin EPDK tarafindan yerine getirilecegi düzenlenmistir.

Dogal Gaz Piyasasi Kanunu'nun 4 üncü maddesinin dördüncü fikrasinda yer alan ilgili hüküm ise su sekildedir:

"Ülkedeki yer alti dogal gaz depolama kapasitesinin tüm ithalatçi sirketlerin her sene ithal edecekleri dogal gaz miktarinin depolanmasina iliskin yükümlülüklerinin yerine getirilmesine imkân verecek seviyede olmasina bagli olarak Kurul, ithalatçi sirketlerin her sene ithal edecekleri dogal gazin bes yil içerisinde ulusal topraklarda depolama yükümlülüklerine iliskin oranini, ülkedeki mevcut yer alti depolama kapasitesini dikkate alarak yüzde yirmiden fazla olmamak üzere belirlemeye yetkilidir. Ithalatçi sirketlerin depolama yükümlülüklerine iliskin usul ve esaslar Kurul tarafindan belirlenir."

EPDK tarafindan yukarida anilan mevzuat hükümleri kapsaminda Karar hazirlanmis ve yürürlüge konmustur.

1. Dogal Gaz Depolama Yükümlülügü

Dogal Gaz Piyasasi Kanunu'nun Tanimlar baslikli 3 üncü maddesinde, depolama "günlük ve mevsimlik degisiklikleri karsilamak ve dogal gaz temininin azalmasi veya durmasi ile meydana gelen dogal gaz açigini gidermek amaciyla dogal gazin, sivilastirilmis dogal gaz (LNG) veya gaz olarak depolanmasi" olarak tanimlanmistir. Dogal gaz depolama yükümlülügünün ("Yükümlülük") amaci da ilgili tanim maddesinden anlasilmakta olup söz konusu amaç, günlük ve mevsimlik degisiklikleri karsilamak ve dogal gaz temininin azalmasi veya durmasi ile meydana gelen dogal gaz açigini gidermektir.

• Yükümlülükler

Karar'in 1 inci maddesinde yer alan fikralarda yukarida belirtilen dogrultuda lisans sahiplerine asagidaki yükümlülükler getirilmistir:  

• Boru hatti ile ithalat faaliyetinde bulunan lisans sahibi tüzel kisilere; her bir lisans için faaliyete baslama tarihinden itibaren bes yil içerisinde baslamak kaydiyla ve ilgili lisans sona erinceye kadar devam etmek üzere, her sene lisanslarinda belirtilen ithalat miktarinin, Kurul tarafindan belirlenen orani kadar miktarda dogal gazi¹, yer alti depolama tesislerinde depolama yükümlülügü getirilmistir (1 inci madde birinci fikra / Tablo-1 (i) satiri).
• Uzun dönemli dogal gaz alim satim anlasmasi kapsaminda sivilastirilmis dogal gaz (LNG) ithal eden tüzel kisilerin, LNG olarak ithal edecekleri miktara iliskin depolama yükümlülüklerini LNG depolama tesisinden hizmet alarak yerine getirmis sayilacagi ilgili maddede ifade edilmistir. LNG ithal eden tüzel kisilerin, ülkedeki yer alti dogal gaz depolama tesislerinin kapasitesi tüm ithalatçi sirketlerin her sene ithal edecekleri dogal gazin yüzde yirmisinin depolanmasina imkân verecek seviyeye ulastiginin Kurul Karari ile tespitini müteakip 1 inci maddenin birinci fikrasindaki hükümlere tabi olacagi öngörülmüstür (1 inci madde ikinci fikra / Tablo-1 (ii) satiri). 
• Uzun dönemli dogal gaz alim satim anlasmalari bulunan ithalat lisansi sahibi tüzel kisilere, dagitim sirketleri ile imzalamis olduklari tedarik anlasmasinda belirtilen dogal gaz satis miktarinin lisanslarinda belirtilen ithalat miktarini asan kisminin en az %80'inin, ithalat (Spot LNG) lisansi sahibi tüzel kisilere ise dagitim sirketleri ile imzalamis olduklari tedarik anlasmasinda belirtilen dogal gaz satis miktarinin fiili olarak ithal ettikleri miktari asan kisminin en az %80'inin, ilgili takvim yilinda Kurul tarafindan belirlenen orani kadarini depolama yükümlülügü getirilmistir. Ithalat (Spot) lisansi sahibi tüzel kisilerin bu fikra kapsamindaki yükümlülükleri, sahibi olduklari lisanslarin yürürlük tarihinden itibaren bes yil içerisinde baslayacagi belirtilmistir (1 inci madde üçüncü fikra / Tablo-1 (iii) ve (iv) satiri).
• Toptan satis lisansi sahibi tüzel kisilere; sahibi olduklari lisanslarin yürürlük tarihinden itibaren bes yil içerisinde baslamak kaydiyla ve lisans süresi boyunca faaliyette bulunduklari sürece, ilgili takvim yilinda dagitim sirketleri ile imzalamis olduklari dogal gaz tedarik anlasmasinda belirtilen dogal gaz satisi miktarinin en az %80'inin Kurul tarafindan belirlenen orani kadar miktarini depolama yükümlülügü getirilmistir (1 inci madde dördüncü fikra / Tablo-1 (v) satiri).
• Karar'da ayrica dogal gaz satisi yapan üretim sirketlerinin, depolamaya iliskin yükümlülüklerini üretim tesislerinde ifa etmis sayilacagi; dagitim sirketlerine ve/veya serbest tüketicilere yerli üretim dogal gaz satisi yapan tedarikçilerin söz konusu satisa konu yerli üretim dogal gaz miktarinin, depolama yükümlülügünden muaf sayilacagi; dagitim sirketlerine yerli üretim dogal gaz satis faaliyetinde bulunan tedarikçilerin, söz konusu satisa konu miktari üretim sirketlerinden tedarik ettiklerini belgeleme yükümlülügünün bulundugu düzenlenmistir (1 inci madde besinci fikra).
• Ülkedeki yer alti dogal gaz depolama tesislerinin kapasitesi, ithalatçi sirketlerin her sene ithal edecekleri dogal gazin yüzde yirmisinin yer alti depolama tesislerinde depolanmasina imkân verecek seviyeye ulasincaya kadarki takvim yillarinda, tedarikçiler tarafindan serbest tüketicilere yapilan dogal gaz satisi için herhangi bir depolama yükümlülügünün olusmayacagi öngörülmüstür (1 inci madde altinci fikra).
• Dagitim sirketlerine sikistirilmis dogal gaz (CNG) ve/veya sivilastirilmis dogal gaz (LNG) satisinin, Karar'da yer alan usul ve esaslar çerçevesinde depolama yükümlülügüne konu edilmeyecegi ifade edilmistir (1 inci madde yedinci fikra).

Lisans Sahiplerinin Depolama Yükümlülükleri Tablosu (Tablo-1)

• Yükümlülüklerin Karsilanmasi

Tedarikçilerin Karar'da belirtilen depolama yükümlülüklerine konu miktarlar için yer alti depolama tesislerinde faaliyet gösteren depolama sirketlerine kapasite rezervasyon talebinde bulunmalari zorunludur. Tedarikçiler, yer alti depolama tesisinden hizmet alabilmeleri için kendileri adina kesinlesen kapasite miktarini, etkin ve verimli kullanarak, depolama yükümlülügüne konu miktar kadar dogal gazin en az %95'ini ilgili takvim yilinin 1 Kasim tarihi itibariyle fiziki olarak depolama tesisinde bulundurmakla yükümlüdürler.

Yer alti depolama tesislerinden kapasite rezerve eden tedarikçiler, kesinlesen rezerve kapasite miktarini, hizmet aldiklari tesise ait Kullanim Usul ve Esaslarinda ("KUE") belirlenen sartlar ve tarihler çerçevesinde olusturacaklari enjeksiyon ve geri üretim programlari ile etkin ve verimli sekilde kullanmak zorundadir. Söz konusu tedarikçiler, günlük ve mevsimlik degisiklikleri karsilamak ve dogal gaz temininin azalmasi veya durmasi ile meydana gelen dogal gaz açigini gidermek amaciyla, 1 Kasim sonrasinda ihtiyaç duyulan zamanlarda depoladiklari dogal gazin geri üretimini yapmakla mükelleftirler.

• Yer Alti Depo Tesisleri Kapasite Rezervasyon Öncelikleri

Yer alti depolama tesislerinde hizmet veren lisans sahiplerinin, atil kapasite basvurulari hariç olmak üzere, kapasite rezervasyon önceligini asagida öngörülen sirada verecegi öngörülmüstür: 

1. Birincil olarak boru hatti ile ithal edilen dogal gaz kapsamindaki depolama yükümlülüklerinin karsilanmasina,
2. Ikincil olarak, dagitim sirketlerine yapilan satis kapsamindaki depolama yükümlülüklerinin karsilanmasina ve
3. Üçüncül olarak serbest tüketicilere yapilan satis kapsamindaki depolama yükümlülüklerinin karsilanmasina.

Yükümlülük sahipleri, kapasite için basvururken basvurularinin ne kadarinin depolama yükümlülükleri kapsaminda oldugunu yer alti depolama sirketlerine bildirecektir.  Bir tedarikçinin depolama yükümlülügünün üzerinde kapasite talep etmesi halinde, ilave miktar için kapasite rezervasyon miktari depolama sirketlerinin KUE'leri çerçevesinde belirlenecektir. Depolama yükümlülüklerinin kapasite rezervasyonunda ne sekilde dikkate alinacagina iliskin diger esaslar, depolama sirketlerinin KUE'lerinde düzenlenmektedir.

• Bildirim Yükümlülükleri

Dogal gaz dagitim sirketlerine satisi yapilan dogal gaz miktarinin takibinin gerçeklestirilebilmesi için dagitim sirketlerine ve birinci maddenin altinci fikrasinda belirtilen depolama seviyesine ulasildiktan sonra serbest tüketicilere yerli dogal gaz arz eden tedarikçiler, üretilerek satisa konu edilen miktarlari içinde bulunulan ilgili takvim yilini takip eden Ocak ayinin son is gününe kadar Kuruma bildirmekle yükümlüdür.

Yer alti depolama sirketleri, her yil Kasim ayinin ilk haftasi içerisinde depolama hizmeti alan tedarikçilerin 1 Kasim itibariyla mevcut envanter bilgilerini Kuruma bildirecektir.

Dagitim sirketlerine dogal gaz arz eden tedarikçilerin ilgili dagitim sirketleri ile yapmis olduklari dogal gaz tedarik sözlesmesini içinde bulunulan ilgili takvim yilini takip eden Ocak ayinin son is gününe kadar Kuruma bildirmekle yükümlüdür.

• Yükümlülüklere Aykiriliklar

Karar'da yer alan yükümlülüklere aykirilik halinde uygulanacak yaptirimlar ve yaptirimlar konusunda öngörülen usuller Dogal Gaz Piyasasi Kanunu'nun 9 uncu ve 10 uncu maddede düzenlenmistir.

9 uncu ve 10 uncu maddelerin ilgili hükümleri sirasiyla su sekildedir:

Madde 9:

"Kurul, dogal gaz piyasasinda faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kisilere yapacagi yazili ihtara ragmen mevzuata aykiri durumlarini devam ettirenlere asagidaki yaptirim ve cezalari uygular:

...

c) Lisans veya sertifika genel esaslari ve yükümlülüklerinden herhangi birisinin yerine getirilmediginin saptanmasi halinde, üçyüzellibin (350.000) Türk Lirasi² idarî para cezasi verilir ve otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir.

...

Yukaridaki idarî para cezalarini gerektiren fiillerin ihtara ragmen düzeltilmemesi veya tekrarlanmasi hallerinde idarî para cezalari her defasinda bir önceki cezanin iki kati oraninda artirilarak uygulanir. Bu cezalarin verildigi tarihten itibaren iki yil içinde idarî para cezasi verilmesini gerektiren ayni fiil islenmedigi takdirde önceki cezalar tekrarda esas alinmaz. Ancak, ayni fiil iki yil içinde islendigi takdirde, artirilarak uygulanacak idarî para cezasinin tutari cezaya muhatap tüzel kisinin bir önceki malî yilina iliskin bilançosundaki safi satis hasilatinin yüzde yirmisini asamaz. Cezalarin bu düzeye ulasmasi halinde, Kurul lisans veya sertifikayi iptal edebilir.

..."

Madde 10:

"Kurul, re'sen veya kendisine intikal eden ihbar veya sikayetler üzerine dogrudan sorusturma açilmasina ya da sorusturma açilmasina gerek olup olmadiginin tespiti için ön arastirma yapilmasina karar verir.     

Ön arastirma ve sorusturmada takip edilecek usul ve esaslar yürürlüge konulacak yönetmelikle düzenlenir.

Idari yaptirim kararlarina karsi yetkili idare mahkemesinde dava açilabilir. Kurul kararlarina karsi açilan her türlü dava öncelikli islerden sayilir."

Ilgili kanun hükümlerinden anlasildigi üzere, lisans veya sertifika genel esaslari ve yükümlülüklerinden herhangi birisinin yerine getirilmediginin saptanmasi halinde; yükümlülükleri yerine getirmeyen lisans sahipleri, 643.368 (Alti yüz kirk üç bin üç yüz altmis sekiz) TL tutarinda idari para cezasini ödemek durumunda kalacaktir. Ayni sekilde lisans sahibi, yükümlülügünü otuz gün içinde yerine getirmesi için ihtar edilir. Idarî para cezalarini gerektiren fiilin ihtara ragmen düzeltilmemesi veya tekrarlanmasi hallerinde idarî para cezasi, her defasinda bir önceki cezanin iki kati oraninda artirilarak uygulanacaktir. Ayni fiil iki yil içinde islendigi takdirde, artirilarak uygulanacak idarî para cezasinin tutari; cezaya muhatap tüzel kisinin bir önceki malî yilina iliskin bilançosundaki safi satis hasilatinin yüzde yirmisini asamaz. Cezalarin bu düzeye ulasmasi halinde, Kurul lisans veya sertifikayi iptal edebilecektir.

Kurul, re'sen veya kendisine intikal eden ihbar veya sikayetler üzerine dogrudan sorusturma açilmasina ya da sorusturma açilmasina gerek olup olmadiginin tespiti için ön arastirma yapilmasina karar verecektir. Söz konusu süreci takiben idari para cezasinin uygulanip uygulanmayacagina Kurul tarafindan karar verilecektir. Söz konusu idari yaptirim kararlarina karsi yetkili idare mahkemesinde dava açilabilecektir.

Footnotes

1. EPDK tarafindan hazirlanan 27/02/2020 tarihli ve 9210 karar numarali Kurul Karari, 29 Subat 2020 tarih ve 31054 sayili Resmi Gazete'de yayimlanmistir. 2020 yili için söz konusu oran % 2 (yüzde iki) olarak kararlastirilmistir.

Ayni kararda dagitim sirketlerine ve serbest tüketicilere satis yapan, toptan satis lisansi sahibi tüzel kisiler ile ithalat (Spot) lisansi sahibi tüzel kisiler için depolama yükümlülük orani ise % 0,5 (yüzde sifir nokta bes ya da binde bes) olarak belirlenmistir.

2. Ilgili miktar, Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumunun 8/12/2016 tarihli ve 29912 sayili Resmi Gazete'de yayimlanan Tebligi ile 4646 sayili Elektrik Piyasasi Kanununda Degisiklik Yapilmasi ve Dogal Gaz Piyasasi Hakkinda Kanunun 9 uncu maddesinde yer alan para cezasi miktarlari, 1/1/2017 tarihinden itibaren olmak üzere degistirilmistir. 9 uncu maddenin birinci fikrasinin (c) bendi için öngörülen idari para cezasi tutari, ilgili tarihten itibaren 643.368 (Alti yüz kirk üç bin üç yüz altmis sekiz) TL'dir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.