5015 sayili Petrol Piyasasi Kanunu'nun "Petrol Stoklari" baslikli 16 nci maddesinde piyasada sürekliligin saglanmasi, kriz veya olaganüstü hallerde risklerin önlenmesi ve uluslararasi anlasmalar geregi olaganüstü hal petrol stoklari ile ilgili yükümlülüklerin ifasi amaçlariyla Türkiye'nin bir önceki yil günlük ortalama kullaniminin içindeki net ithalatin en az doksan günlük miktari kadar petrol stogu tutulacagi öngörülmüs ve bu stok "Ulusal Petrol Stogu" olarak adlandirilmistir.

Ulusal petrol stogu, bazi lisans sahipleri tarafindan masraflari da kendilerine ait olmak üzere tutulacak "yükümlülük stoklari" ile masraflari akaryakit fiyatlarina "Gelir Payi" adi altinda eklenen kalemden karsilanmak suretiyle rafinerici lisansi sahiplerince kamu adina tutulacak "tamamlayici stoklar"dan olusmaktadir.

Ulusal petrol stogu kapsaminda yükümlülük stoklarini tutacak lisans sahipleri rafinerici ile akaryakit ve LPG dagitici lisansi sahipleri seklinde belirlenmis olup, anilan lisans sahipleri ikmal ettikleri günlük ortalama ürün miktarinin minimum yirmi katini kendi depolarinda veya lisansli depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayri ayri bulundurmakla yükümlü tutulmustur.

Enerji Piyasasi Düzenleme Kurumu'nun ("EPDK"), 5015 sayili Petrol Piyasasi Kanunu'nun 16 nci maddesi ve Ulusal Petrol Stok Komisyonunun 2017/1 Sayili Karari'na dayanarak hazirladigi ve 10 Ekim 2017 tarihli ve 30206 sayili Resmi Gazete'de yayimlayarak yürürlüge koydugu "Zorunlu Petrol Stoku Kuponu Sistemine Iliskin Usul ve Esaslar Hakkindaki 4 Ekim 2017 tarihli ve 7319 sayili Karar" ("Karar") ile lisans sahiplerine stok yükümlülüklerini bizzat yerine getirmenin yani sira fazla depolama ve stok imkani olan kisilerden kupon sistemiyle karsilama imkani da getirilmistir.

Karar'in amaci; zorunlu petrol stoku kupon sistemine ("Kupon Sistemi") iliskin hususlarin düzenlenmesi olarak ifade edilmis; Karar'in kapsami ise zorunlu petrol stoku kupon sisteminde hizmet sunan ve hizmet alan taraflarin yükümlülükleri ve bu amaçla hazirlanacak sözlesmelerde yer almasi gereken asgari hususlar ile kupon sisteminin isleyisi hakkinda usul ve esaslar olarak belirlenmistir.

  1. Zorunlu Petrol Stogu Kupon Sistemi Nedir?

Kupon sistemi; rafinerici, dagitici veya ihrakiye teslimi lisansi sahibinin bir baska lisans sahibi adina zorunlu petrol stoku tutmasina iliskin sistem olarak tanimlanabilirken; zorunlu petrol stoku ifadesi ise rafineri, akaryakit ve LPG dagitici lisansi sahiplerinin ikmal ettigi günlük ortalama ürün miktarinin minimum yirmi katina karsilik gelen miktari belirtmektedir.

Kupon Sistemi kapsaminda; hizmet alan, EPDK'dan izin almis lisans sahiplerinden, zorunlu petrol stoku yükümlülügünü karsilamak üzere hizmet alan lisans sahibine karsilik gelirken; hizmet veren, bir baska lisans sahibinin zorunlu petrol stoku yükümlülügünü karsilamak üzere EPDK'dan izin alan rafinerici, dagitici veya ihrakiye teslimi lisansi sahibini ifade etmektedir. Kupon sistemi kapsaminda hizmet alan ile hizmet veren arasinda sözlesme düzenlenmekte olup sözlesmeler çerçevesinde stok yükümlülügü yerine getirilmektedir.

  1. Karar Kapsaminda Yükümlülük ve Kisitlamalar
  • Yükümlülükler

Kupon sistemine konu olan akaryakitin1 kullanim hakki, sözlesme süresi boyunca veya gerektiginde ürünün teslimine kadar hizmet verene aittir. Hizmet veren, kupon sistemi kapsaminda giristigi taahhütleri karsilamakla yükümlüdür. Kupon sistemi kapsaminda zorunlu petrol stokunun eksik tutulmasi durumunda eksik tutulan miktardan hizmet alan ve hizmet veren müstereken sorumludur.

  • Kisitlamalar

Izin alan lisans sahipleri, lisanslarinin alt basliginda yer alan depolarda ve/veya lisansli depolama tesislerinde hizmet verirken; Rafinerici ve dagitici lisansi sahipleri, zorunlu petrol stoku yükümlügünün bir kismi veya tamami için, LPG dagitici lisansi sahipleri ise azami yüzde ellisi için kupon sistemi kapsaminda hizmet alabilecektir. Kupon sistemi kapsaminda hizmet veren lisans sahibi, stokunda yer alan petrol miktarindan daha fazla petrolü kupon sistemine dahil edemez. Kupon sistemi kapsaminda, ihrakiye teslimi lisansi sahibi yalnizca kendisine ait lisansli depolama tesislerinde bulunan jet yakiti ile bu hizmeti verebilir

  • Kupon Sistemine Konu Edilebilecek Petrol

Kupon sistemine sadece hizmet veren ve hizmet alan taraflarin her ikisinin de lisansinin alt basliginda yer alan akaryakitlar ve ürünler konu edilebilecektir. Kupon sistemi kapsaminda, LPG dagitici lisansi sahiplerine sadece benzin türü için hizmet verilir.

  1. Izin, Fiziki Teslimat ve Sözlesmeler
  • Izin Basvurusu ve Gerekli Sartlar

Kupon sistemi kapsaminda hizmet vermek için izin alinmasi gerekmekte olup Karar'da rafinerici, dagitici veya ihrakiye teslimi lisansi sahibinin izin için EPDK'ya basvurmasi öngörülmüstür. Izin, hizmet verenin lisansinin süresiyle sinirlidir.

Hizmet vermek üzere izin için EPDK'ya basvuranin asagidaki hususlari yerine getirmesi zorunludur:

  1. Rafinerici ve dagitici lisansi sahiplerinin, zorunlu petrol stoku yükümlülügünü, Ocak, Subat veya Mart ayinda basvurmalari halinde basvuru tarihinden iki önceki takvim yilinin tamaminda, diger hallerde basvuru tarihinden bir önceki takvim yilinin tamaminda yerine getirmis olmasi
  2. Dagitici lisansi sahiplerinin Ocak, Subat veya Mart ayinda basvurmalari halinde, basvuru tarihinden iki önceki takvim yilinda, diger hallerde basvuru tarihinden bir önceki takvim yilinda asgari 60.000 ton benzin ve/veya motorin türlerini dagiticilar arasi ticaret hariç teslim etmis olmasi
  3. Ihrakiye teslimi lisansi sahiplerinin asgari 75.000 metreküp depolama kapasiteli, depolama lisansina sahibi olmasi.

Izin için sartlari saglayan lisans sahipleri, Karar'in ekinde (EK-3) yer alan "Izin Basvuru Formu"na EPDK hesabina izin bedeli olan 50.000 TL'nin2 yatirildigina iliskin banka dekontunu ekleyerek izin için basvuruda bulunmasi gerekmektedir. Izin bedeli Enerji Piyasasi Düzenleme Kurulu Karariyla her yil yeniden belirlenmektedir3.

Izne iliskin islemler Petrol Piyasasi Dairesi Baskanliginca sonuçlandirilacak olup basvuru sahibinin sartlari saglayip saglamadigina iliskin degerlendirme, basvurunun EPDK'ya yapildigi tarihi izleyen on is günü içinde sonuçlandirilir. Izin basvurusunda bulunan lisans sahibinin gerekli sartlari saglamadiginin tespiti halinde basvuru iade edilir. Lisans sahibi, Kurum internet sitesinde izin aldiginin ilan edilmesini müteakip, kupon sistemi kapsaminda hizmet verebilecektir. Hizmet verenin ticari unvani veya nevi degisikligi olmasi durumunda, izne iliskin düzeltme re'sen yapilacaktir

  • Iznin Sona Ermesi ve Fiziki Teslimat

Izin alanin asagidaki hallerde izni kendiliginden sona ermektedir:

  1. Lisans sahibinin, lisansinin herhangi bir nedenden dolayi sona ermesi, iptal edilmesi veya faaliyetinin geçici olarak durdurulmasi
  2. Dagitici lisansi sahibinin, bir takvim yilinda asgari 60.000 ton benzin ve/veya motorin türlerini dagiticilar arasi ticaret hariç teslim etme yükümlügünü yerine getirmemesi
  3. Dagitici veya rafinerici lisansi sahibinin, zorunlu petrol stoku yükümlügünü bir takvim yili içerisinde 10 günden fazla yerine getirmemesi
  4. Lisans sahibinin kupon sistemi kapsaminda yükümlülügünü yerine getirmemesi
  5. Ihrakiye teslimi lisansi sahibinin, asgari 75.000 metreküp depolama kapasitesine sahip depolama lisansi sahipliginin ortadan kalkmasi

Iznin sona ermesi halinde EPDK, hizmet alan taraflara yazili olarak kupon sistemi kapsaminda tutulan stokun 10 gün içerisinde yerine getirilmesi için bildirimde bulunur. Bu süre içerisinde, sona eren izin kapsamindaki stok miktari aranmaz. Izin sahibinin izni sona erdirme talebinde bulunmasi halinde, üçüncü kisilerle girisilen taahhütlere iliskin yükümlülüklerin karsilanmis oldugunun belgeleriyle birlikte Kuruma ibraz edilmesini müteakip izin sona erdirilir.

  • Sözlesme

Kararda yer alan hüküm uyarinca hizmet alan ile hizmet veren arasindaki sözlesme, 30 günden kisa süreli olamayacaktir. Sözlesmenin azami süresi ise hizmet veren tarafin izin süresi kadar olabilir. Sözlesmenin, asgari hususlari içermesi zorunlu olup asgari hususlar asagidakilerden olusur:

  1. Hizmet alan ve veren taraflarin unvanlari, lisans numaralari ve iletisim bilgileri,
  2. Sözlesmenin dayanagi4,
  3. Sözlesmenin kapsami5,
  4. Stok arzinin gerektigi durumlarda ürün tesliminin nasil ve hangi fiyattan yapilacagina iliskin açik hükümler,
  5. Yükümlülüklerin hizmet veren kisi tarafindan karsilanmamasi durumunda, idari islemlerden olusabilecek zararlarin hizmet veren kisi tarafindan karsilanacagina iliskin hükümler.

Karara ve ilgili diger mevzuata aykiri olmamak kosuluyla, taraflarin sözlesmeye ilave hususlar eklemesi mümkündür. Hizmet verenin, hizmet baslangiç tarihinden önce Karar'in ekinde (Ek-2) yer alan formu EPDK'ya ibraz etmesi gereklidir. Sözlesmeden kaynaklanan yükümlülüklerin üçüncü kisilere devri, mümkün degildir.

  1. Kupon Sisteminin Denetimi ve Yaptirimlar
  • Denetim

Kupon Sistemi'nin denetiminde ilgili kanun hükmü uyarinca EPDK yetkili kilinmis olup; 5015 sayili Petrol Piyasasi Kanunu'nun 16 nci maddesinin son fikrasi su sekildedir:

"Ulusal petrol stogu düzenlemesi kapsaminda rafineri, akaryakit ve LPG dagitici lisansi sahiplerinin bulundurmakla yükümlü olduklari stoklari denetlemeye ve tutulacak bu stoklarin miktarinda azalma yapilmayacak sekilde ürün cinsini ve ürünlerin birbirine tahvil edilmesini düzenlemeye Kurum yetkilidir."

Petrol Piyasasinda Yapilacak Denetimler ile Ön Arastirma ve Sorusturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkinda Yönetmeligin6 ("Yönetmelik") 5 inci maddesinde su sekilde tanimlanmistir:

"Denetim, petrol piyasasinda faaliyette bulunan gerçek veya tüzel kisilerin piyasaya iliskin faaliyetlerinin ve hesaplarinin ilgili mevzuat hükümlerine uygunlugunun incelenmesi ve bu kisilerce piyasaya arz edilen petrol ve madeni yagin teknik düzenlemelere uygunlugunun arastirilmasi; hata, aykirilik, usulsüzlük ve suistimallerin tespit edilmesi halinde ilgili kanunlarda öngörülen gerekli yaptirimlarin uygulanmasi suretiyle yapilan çalismalardir"

EPDK, Yönetmelikte yer alan usul ve esaslar ve ilgili sair mevzuat hükümleri uyarinca Kupon Sistemi'ni denetlemeye ve gerekli gördügü hususlarda ilgili mevzuatta öngörülen prosedürleri isletmeye yetkilidir. 

  • Yaptirim

5015 Sayili Petrol Piyasasi Kanunu'nun 19 uncu maddesinin birinci fikrasinin (g) bendinde; Kupon Sistemi'ne iliskin aykirilik halinde uygulanacak yaptirim düzenlenmis olup, ilgili bent su sekildedir:

"g) Kanunun 16 nci maddesi uyarinca ulusal petrol stogu tutma yükümlülügü bulunan lisans sahiplerine, tespit tarihinde eksik tutulan her bir ton ürün için iki yüz elli Türk Lirasi7 idari para cezasi verilir. Eksik tutulan stok miktarinin hesabinda ton küsurati dikkate alinmaz. Bu bent kapsaminda uygulanan idari para cezasi, ulusal petrol stogunun tamamlayici kisminin finansmani için kullanilir."

Enerji Piyasasi Düzenleme Kurulu tarafindan alinan 14/03/2019 tarihli ve 8487-3 sayili kararda stok yükümlülügünün ihlali "Düzeltme Imkani Olan Fiiller" kapsaminda sayilmadigindan aykirilik halinde Petrol Piyasasi Kanunu'nun 19 uncu maddesi uyarinca; eksik tutulan her bir ton ürün için üç yüz alti (306) Türk Lirasi8 idari para cezasi uygulanacaktir. Uygulanan cezalarin teblig tarihinden bir ay içinde ödenmesi gerekir, aksi halde süresinde ödenmeyen ilgili para cezasi, 6183 Sayili Amme Alacaklarinin Tahsil Usulü Hakkinda Kanun kapsaminda tahsil edilmek üzere muhatabin bagli bulundugu vergi dairesine bildirilir.

Cezaya konu fiilin iki yil geçmeden ayni kisi tarafindan tekrarlanmasi durumunda, idari para cezasi iki kat olarak uygulanacaktir. Idari para cezasina karsi yargi yoluna basvurulmasi, ilgili vergi dairesine cezaya iliskin banka teminat mektubu verilmedigi sürece, tahsil islemlerini durdurmayacaktir.  

  • Yaptirimlarda Hizmet Alan ile Hizmet Veren Arasindaki Durum

Karar'in 5 inci maddesinin dördüncü fikrasiyla, Kupon Sistemi kapsaminda zorunlu petrol stokunun eksik tutulmasi durumuna iliskin, hizmet alan ve hizmet veren eksik tutulan miktardan müstereken sorumlu tutulmustur.

Bununla birlikte, Karar'in hizmet alan ile hizmet veren arasindaki sözlesmeye iliskin 10 uncu maddesinde yer alan atifla taraflar arasindaki Sözlesmelerde "yükümlülüklerin hizmet veren kisi tarafindan karsilanmamasi durumunda, idari islemlerden olusabilecek zararlarin hizmet veren kisi tarafindan karsilanacagina iliskin hükümler"in yer almasi zorunlu tutulmus, böylece yükümlülüklerin hizmet veren kisi tarafindan karsilanmamasi durumunda sorumlulugun hizmet verende oldugu hususu sözlesmesel bir hüküm haline getirilmistir.   

Hizmet alan ile hizmet verenin sözlesmede belirlemesi gereken asgari hususlardan olan ilgili hükümden hareketle, yükümlülüklerin hizmet veren kisi tarafindan karsilanmamasi durumunda, idari islemden olusabilecek zararin hizmet veren tarafindan karsilanacagina iliskin sözlesme maddesi, idari para cezasinin hangi tarafça ödenecegini belirlemektedir. Sözlesmeye eklenmesi gereken isbu asgari hususa ve de Karara ve ilgili diger mevzuata aykiri olmamak kosuluyla, taraflarin sözlesmeye ilave hususlar eklemesi; müsterek sorumluluk kapsaminda mümkün olacaktir.

Footnotes

1. Karar Madde 4 Fikra 1 Bent a; Akaryakit: Yakit nafta, benzin türleri, gazyagi, motorin türleri, fuel oil türleri, biodizel, denizcilik yakitlari ve havacilik yakitlari

2. 2020 yili için belirlenen tutar, Dipnot 3'te yer almaktadir.

3. 2020 yili içerisinde basvuran lisans sahipleri için ödenecek izin bedeli 68.500 Türk Lirasidir.

4. "Bu sözlesme, 5015 sayili Petrol Piyasasi Kanun 16 inci maddesi, Ulusal Petrol Stok Komisyonu Kararlari ve Enerji Piyasasi Düzenleme Kurulu'nun "Ulusal Petrol Stoku Kupon Sistemine Iliskin Usul ve Esaslar Iliskin Karari" kapsaminda düzenlenmistir"

5. "Bu sözlesme ile .. (hizmet veren kisi), ../../..(gün/ay/yil) tarihinden ../../..(gün/ay/yil) tarihine kadar (söz konusu tarihler sözlesmeye dahil olmak üzere) . ton akaryakita esit stoku sözlesme yaptigi lisansli depolarda .. (hizmet alan kisi) adina kupon sistemi kapsaminda tutmayi taahhüt eder"

6. EPDK tarafindan çikarilan isbu yönetmelik, 23 Kasim 2013 tarihli ve 28834 sayili Resmi Gazete'de yayimlanmistir.

7. 2020 yili için öngörülen idari para cezasi tutari, Dipnot 8'de yer almaktadir.

8. Ilgili para cezasi tutari, 31/12/2019 tarih ve 30995 sayili Resmi Gazete'de yayimlanmis ve eksik bir ton basina üç yüz alti (306) Türk Lirasi olarak belirlenmistir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.