- BEDENSEL ZARAR KAVRAMI
1.1. GENEL OLARAK
Bedensel bütünlük, bir gerçek kisinin bedeni, bedenini olusturan organlar ve ruhsal yapisindan olusmaktadir. Bu baglamda, kisinin fiziki veya ruhsal bütünlügüne yönelik hukuka aykiri her türlü müdahale bedensel bütünlügün ihlalini teskil edecektir. Yine baska bir tanimla kisinin dogustan sahip oldugu dogal ve organik bütünlügü bozan maddi veya psikolojik hukuka uygunluk sebebi bulunmayan her müdahale bedensel bütünlügün ihlalidir. Bu tanimdan hareketle hukuka aykiriligi ortadan kaldiran bir sebebin bulundugu durumlardaki müdahale bedensel bütünlügün ihlali kabul edilmeyecek ve manevi tazminati gerektirmeyecektir. Buna göre bedensel bütünlügün ihlali, zarar görenin vücut bütünlügünün veya ruh bütünlügünün ihlali olmak üzere iki sekilde gerçeklesmektedir.
Bedensel zarar kavrami 6098 sayili Türk Borçlar Kanununun ("TBK") 54. maddesinde düzenlenmistir. Kanun koyucu bedensel zararlari TBK'da "Tedavi giderleri, kazanç kaybi, çalisma gücünün azalmasindan ya da yitirilmesinden dogan kayiplar ve ekonomik gelecegin sarsilmasindan dogan kayiplar" olarak nitelendirmektedir. Bedensel zararlarla, geçici ve sürekli is göremezlik durumunda karsilasilabilecegi gibi, bedensel zararlari, tedavi süresince yapilan masraflar, iyilesme dönemindeki giderler ve ekonomik durumun sarsilmasindan kaynaklanan kayiplar olarak farkli kategorilere ayirmak da mümkündür. 1 Geçici is göremezlik hali, Yargitay kararlarinda kimi zaman isten ayri kalma ya da çalisilmayan süre olarak; sürekli (kalici) is göremezlik hali ise beden gücü kaybi ya da meslekte kazanma gücü kaybi seklinde ifade edilmektedir.
TBK m.54 anlaminda bir zararin meydana gelebilmesi için bir kimsenin sadece yaralanmasi veya sakatlanmasi yeterli degildir; ayrica yaralanma veya sakatlanma sonucunda kisinin malvarliginda bir azalma olmasi gerekmektedir. Eger yaralanma veya sakatlanma sonucunda kisinin malvarliginda bir azalma meydana gelmezse TBK m.54 anlaminda bir zarardan söz edilemez.2
TBK m.54'e göre bedensel bütünlügün ihlalinden dogan maddi zararlar sunlardir:
1.1.1. Tedavi Giderleri
Tedavi giderleri, zarar görenin sagligina yeniden kavusmasi; kisinin bedensel sagliginin, vücut bütünlügünün eski hale getirilmesi maksadiyla yapmis veya yapacak oldugu tüm iyilestirme masraflarini kapsamaktadir. Yaralanan, sagligi bozula, kismen ya da tamamen beden gücünü yitiren kisi eski sagligina kavusmak için bazi giderler yapmakta, yaralanma yüzünden çalisamadigi için kazanç kaybina ugramakta ve ekonomik geleceginin sarsilmasindan dolayi zarara maruz kalmaktadir.
Tedavi giderlerinin hesaplanmasinda doktor raporu, tanik beyanlari, tedavi giderleri için faturalar gibi belge ve bilgiler kullanilabilir. Bununla birlikte yerlesik Yargitay kararlari uyarinca yerel mahkemeler salt olarak tedavi gideri için masraf belgesi verilmediginden bahisle zarari tazmin talebini reddetmemelidir. Zira belge sunulmasa dahi, hâkim, görevlendirecegi uzman bilirkisilere tedavi giderlerini hesaplatmakla ve hüküm altina almakla yükümlüdür.
"Tedavi gideri, yaralanan kisinin sadece hastanede yapilan giderleri degil ilaç, pansuman, medikal malzeme yaninda, dogrudan tedaviye bagli giderler ve tedavi sirasinda yapilacak zorunlu refakatçi gideri, ulasim ve beslenme gibi giderleri de kapsar. Bu giderlerin tamaminin davaci tarafindan faturayla kanitlanmasi mümkün degildir. Hükme esas alinan hukukçu bilirkisi raporunda genel olarak faturalarla sinirli kalarak tedavi gideri belirlemis bu rapora davaci itiraz etmistir. Mahkemece, yaralanmanin niteligi konusunda uzman hekim bilirkisiden tedavi için yapilacak zorunlu giderlerin belirlenmesi yönünden yeni bir bilirkisi raporu alinarak hüküm kurulmasi gerekirken eksik incelemeyle hüküm kurulmasi dogru görülmemistir"3
Her halde ilgili giderlerin makul, dürüstlük kuralina uygun ve tibben gerekli gerekir. Keyfi ve asiri ya da gereksiz harcamalar tedavi gideri olarak istenemez. Kazanç Kaybi
Bedensel zarar sebebiyle mevcut isinden çikarilan veya çalisamayan kisi kazanç kaybina ugramistir. TBK 54'te sayilanlardan biri olan kazanç kaybi da bedensel zarar sebebiyle tazmin edilmesi gereken zararlardandir. Kisi, çalisma gücü azalmadan ve çalisma gücünü yitirmeden de kazanç kaybina ugrayabilir.
Kazanç kaybinin belirlenmesinde, ayrica, zarar gören tedavi sürecinde oldugu için isinde daha üst bir makama atanamamis veya yükselememis olmasi; keza gelecekte elde edecegi atanmadan dogacak olan gelir artisi gerçeklesmese de dikkate alinmalidir. Zarar gören, tacir veya serbest meslek sahibiyse bu kisiler, trafik kazasi sebebiyle çalisamadiklari süreçte müsterilerinin azaldigini ileri sürerek yoksun kaldiklari kazanci da kazanç kaybi olarak zarar verenden isteyebilirler. 4
Yargitay'a göre kazanç kaybi, sadece elde edilen gelirden yoksunluk olarak yorumlanmamali; kazanç kaybinda, ayrica, gelir kaybinin yaninda güç (efor) kaybi da esas alinmalidir. 5
1.1.2. Çalisma Gücünün Azalmasindan ya da Yitirilmesinden Dogan Kayiplar
Yaralanma ile zarar görenin çalisma gücü geçici veya sürekli olarak azalmis veya zarar gören çalisma gücünü yitirmisse bundan dogacak zarari, zarar gören TBK m.54'e göre zarar verenden isteyebilir.
Çalima gücü, zarar gören kisinin is gücünün yani beden ve fikir gücünün gelir getirici sekilde kullanilmasi demektir. Burada asil önem arz eden kazanç kaybi veya azalmasi degil, kazanma gücünün kaybi veya azalmasidir. Bu kayip veya azamadan olusan ekonomik kayiplar zarari olusturur. 6
1.1.3. Ekonomik Gelecegin Sarsilmasindan Dogan Zararlar
Bu zarar kategorisinde ise özellikle zarar gören kisinin çalisma gücündeki azalma veya herhangi bir azalma meydana gelmemisse bile yeni bir is sahibi olma çabasi, eski isini muhafaza etmekte zorlanmasi veya ayni iste devam etse bile müdahale öncesine nazaran daha çok gayret ve emek harcamasi nedeniyle ortaya çikan zararlar olarak ifade etmek mümkündür.7
Ekonomik gelecegin sarsilmasindan dogan zararlar, müstakbel zararlardir. Söz konusu zarar kaleminin hesaplanmasinda zarar görenin ekonomik gelecegi sarsilmasiydi elde edecegi kazanç ile bedensel bütünlügün ihlali neticesinde gelecekte elde edecegi kazanç kiyaslanacaktir.8
- BIRLIKTE (MÜTERAFIK) KUSUR
2.1 GENEL OLARAK
Bazi hallerde zarar verenin kusuru ile zarar görenin kusuru bir arada bulunabilir. Zarar görenin, zararin meydana gelmesinde veya zararin artmasinda etkisinin bulundugu durumlarda müterafik kusur söz konusu olmaktadir. Müterafik kusur halinin bulundugu yani zarar görenin kusura katildigi durumlarda TBK 52. Maddesi geregince tazminat hesaplamasinda müterafik kusur indirimi yapilmaktadir.
MADDE 52- Zarar gören, zarari doguran fiile razi olmus veya zararin dogmasinda ya da artmasinda etkili olmus yahut tazminat yükümlüsünün durumunu agirlastirmis ise hâkim, tazminati indirebilir veya tamamen kaldirabilir. Zarara hafif kusuruyla sebep olan tazminat yükümlüsü, tazminati ödediginde yoksulluga düsecek olur ve hakkaniyet de gerektirirse hâkim, tazminati indirebilir.
Müterafik kusur indirimi yapilabilmesi için zarar görenin, kendisine karsi islenen haksiz fiil nedeniyle ortaya çikan zararin dogmasina veya artmasina katkida bulunmasi, tazminat yükümlüsünün durumunu agirlastirarak hukuk düzeninin ondan bekledigi özeni göstermemis olmasi veya zarari doguran fiile razi olmasi gerekmektedir.
Zarar görenin kusurlu davranisiyla katkida bulundugu zarar bakimindan sorumlulugu paylasmasinin hukuki dayanagi TMK m.2 f.1'de yer alan dürüstlük kuralidir. TBK m.52 dürüstlük kuralinin sorumluluk hukukundaki özel bir görünümüdür. Yargitay bir kararinda kisinin zarara ugramamak için gerekli özeni göstermesi gerektigini aksi takdirde zarari kismen veya tamamen üzerine almasi gerektigine ve kendi kusuruyla sebebiyet verdigi veya artmasina neden oldugu zararin ödettirilmesinin TMK m.2'ye aykiri olacagina karar vermistir.9
BK m.52'de müterafik kusur indiriminin hangi oranda yapilacagi belirtilmemistir. Müterafik kusur indiriminde, her somut olayin özelligine göre olayin meydana gelis tarzi ve zararin artmasinda zarar görenin kusurlu davranisinin sonuca etkisi degerlendirilerek uygun oranda bir indirim yapilmasi gerekmektedir.10 Fakat müterafik kusur indirimi oraninin, kanun koyucu tarafindan belirtilmemesi kimi zaman keyfi uygulamalara yol açtigi düsüncesiyle, Yargitay bu orani her olay bakimindan %20 olarak sabitlemistir. Bu oran sigorta tahkim, ilk derece mahkemeleri ile istinaf tarafindan da kabul görmüstür.11
Yargitay 17. Hukuk Dairesi 16.07.2018 Tarihli, 2018/7206 Karar ve 2016/6107 Esas sayili Karari '' Mahkemece, davaci için hükmedilen tazminattan, davacinin müterafik kusuru sebebiyle indirim yapilmasi dogru olmakla birlikte %15 oranindaki indirim düsük olup, Dairemizin yerlesik uygulamalari ile benimsenen %20 oraninda indirim yapilmasi gerekirken, eksik oran üzerinden indirim yapilmasi bozmayi gerektirmistir.''
BK m.52'nin hiç bir kimse kendi kusurundan yararlanamaz ilkesine dayandigi kabul edilmektedir. Bu ilke TMK m.2'ye de uygun düsmektedir. Zarar gören kendi davranisiyla zarara neden olmus ise bu zarar baskasina yüklenmemeli, payi ayrilmak suretiyle zarar verenin sorumlu olacagi miktar tespit edilmelidir.12
2.1.1. Birlikte Kusurun Türleri
Birlikte kusurun hangi sekilde olabilecegi TBK m.52'de '' Zarar gören, zarari doguran fiile razi olmus veya zararin dogmasinda ya da artmasinda etkili olmus yahut tazminat yükümlüsünün durumunu agirlastirmis ise...'' seklinde sayilmistir. Buna göre;
Baskasina zarar veren kisinin davranisindaki hukuka aykirilik, zarar görenin rizasi halinde ortadan kalkar. Zarar görenin rizasi hukuka uygunluk nedenidir.13 Fakat TBK m. 52 f.1'de zarar görenin hukuka uygunluk nedeni olmayan rizasi düzenlenmistir. Buna göre zarar gören, zarari doguran fiile razi olmussa, hakim tazminati indirebilir veya tamamen ortadan kaldirabilir. Konu ile ilgili en tipik örnek, alkol aldigini bildigi ve tehlikeli bir sekilde araç kullanan sürücünün aracina binen kisinin durumudur. Yargitay bir kararinda, mevcut hal ve sartlar altinda tehlikeli oldugu bilinen bir otomobil yolculuguna çikilmasini dogru olmayan bir davranis tarzi olarak benimsemis ve bu durumun birlikte kusur teskil ettigine karar vermistir.14
Zarar görenin kusurlu davranisi, haksiz fiilin meydana gelmesinden önce gerçeklesmisse, zararin dogmasina etki etmistir. Zarar görenin zararin dogmasina sebep olan kusurlu davranisi nedensellik bagini kesecek nitelikte ise zarar veren sorumluluktan tamamen kurtulur. Bu agirlikta olmayan ancak zararin dogumuna katkida bulunan bir davranis söz konusu ise tazminatin indirim nedeni olarak dikkate alinir ve nedensellik bagi kurulduktan sonra yapilacak bir kusur degerlendirmesi sonucu, zarar veren zarar görenin kusuru oraninda, kismen sorumluluktan kurtulur.15
Zararin artmamasi için alinmasi gereken makul önlemlerin alinmamasi da zarar gören için kisisel ve dolayisiyla birlikte kusur olusturur. Örnegin; yaralanan kisinin zamaninda tedavi görmemesi veya tedaviyi reddetmesi.
2.1.2. Birlikte Kusurun Unsurlari
TBK m.52 kapsaminda, zarar görenin birlikte kusurundan bahsedebilmek için öncelikle zarar veren tarafindan geçeklestirilmis bir haksiz fiilin meydana gelmesi gerekmektedir. Bu kapsamda, bir zarar dogmasi, zarar görenin kusurlu davranisi, zarar ile kusurlu davranis arasinda nedensellik bagi bulunmasi gerekmektedir. Haksiz fiil unsurlarindan farkli olarak, hukuka aykirilik zarar görenin kusurunun unsurlarindan biri degildir. Zarar görenin kusurundan bahsedebilmek için davranisin hukuka aykiri olmasi sart degildir.16
- BIRLIKTE KUSURDA ZARARIN TAZMINI
3.1. GENEL OLARAK
TBK m. 52 hükmü, zarar sonucunun dogmasinda kismen zarar görenin de kusuru etkili olmus ise, o takdirde, hakim tazminati zarar verenin kusurunun agirligina göre belirlemelidir. Yani, zarar verenin isledigi haksiz fiil bakimindan kusuru ile zarar görenin zarara neden olan davranisindaki kusuru degerlendirilmeli ve zarar görenin kusurunun tazminatta ne kadar indirime yol açacagini takdir etmelidir. (TMK. m. 4). Buna göre, tazminatin belirlenmesinde, zarar görenin birlikte kusurunun illiyet bagini kesecek yogunlukta olup olmamasina göre zarar veren tazminattan kurtulur veya kusuru oraninda tazminattan indirim yapilir.
Zarar görenin kusuru da kast ve ihmal seklinde ortaya çikabilir. Ihmal seklinde ortaya çikan zarar görenin kusurunu örnek vermek gerekirse, yogun trafigin oldugu bir yolda telefonuna bakarak karsidan karsiya geçen birine araba çarpmasi halinde hakimin tazminattan TBK m. 52 hükmüne göre indirim yapmasi uygun düsecektir.
3.1.1. BEDENSEL ZARARLARIN TAZMINI
TBK m.54'te sayilan bedensel zararlar kisinin mal varliginda meydana gelen bir azalmadir. Kisilik Haklarinin Ihlali ile Ortaya Çikan bedensel zararlar kisinin vücut bütünlügünün ihlali seklinde gerçeklesir. Bu ihlal fiziksel veya ruhsal olabilir.
Zararin varligi, sadece kisinin yaralanmasi ile degil bu yaralanma sonucu mal varliginda bir azalma meydana gelmesi halinde de söz konusu olacaktir. Bedensel zararlarda zararin dogumuna katki seklide ortaya çikan yapisal yatkinlik ve riskin üstlenilmesiyle, zarari artirmama külfetine aykirilik seklinde ortaya çikan tedavi olmamak, yeni yasam kosullarina uyum saglamaktan imtina etmek gibi haller zarar görenin birlikte kusurunu teskil etmektedir.17
a. Zarar Görenin Yapisal Yatkinligi
Yapisal yatkinlik, zarar görenin bünyesinden kaynaklanan, zarar meydana gelmeden önce mevcut olan ve zararin dogmasina veya artmasina etki eden durumlardir. 18 Zarar görenin bünyesinden kaynaklanan belli hususlardan dolayi zararin dogmasi ve artmasi söz konusudur. Bedensel yatkinlikta aslinda zarar görenin kusurlu bir davranisi yoktur ancak tartismali olmakla birlikte, müterafik (birlikte) kusur ile ayni kapsamda görülmektedir, zira zarar görenin yapisal yatkinligi zarar verenin sorumlulugunu hafifletecek niteliktedir.
Bünyenin zarara elverisli olmasi, zararin meydana gelmesini kolaylastirabildigi gibi artmasina da sebebiyet verebilir. Örnegin, hemofili hastaligi olan bir kimse ile saglikli bir kimsenin hafif bir yaralanmaya karsi tepkileri ayni olmaz. Hemofili hastasi olmayan kisi sadece basit bir pansumanla iyilesebilirken; hemofili hastasi bu yaralanma sonucu ölebilir. Bedensel yatkinlik kavrami sadece kisinin vücudundaki rahatsizliklari degil; ayrica ruhsal rahatsizliklarini da kapsamaktadir. Zarar görenin bedensel yatkinligi dolayisiyla tazminatta yapilacak indirim, hâkimin takdirine birakilmistir. Hâkim, hakkaniyet ilkesinin gerektirdigi ölçüde tazminatta indirimi takdir ederken, bedensel yatkinligin zarara sebebiyetteki payini göz önünde bulundurmalidir. Herhangi bir insanda bulunmasi muhtemel olan bedensel bozukluklar, hâkim tarafindan bir indirim sebebi sayilmaz. Örnegin yasli insanlarin gençlere oranla zarara daha yatkin olmalari bir indirim sebebi olarak görülmemelidir19
b. Riskin Üstlenilmesi
Kisinin tehlikeli bir faaliyete bilerek ve isteyerek katilmasini riskin üstlenilmesi olarak tanimlayabiliriz. Kisi söz konusu riskleri üstlenerek hukuk düzeninin kendisine tanidigi talep haklarindan vazgeçmis sayilacaktir. Örnegin; bir otomobil yarisinda yarisçilar kaza riskini üstlenirler dolayisiyla tehlike gerçeklestiginde talep haklari kisitlanir, ancak ayni olayda yarisi izlemeye giden bir seyircinin savrulan aracin çarpmasi sonucu yaralanmasi riskin üstlenilmesi kapsaminda degerlendirilemez. 20
Zarar gören tehlikeli bir spor yaparken onun olagan tehlikelerini önceden kabul etmis olmaktadir. Kurallar dahilindeki eylemlerden olusan zararlara önceden riza gösterilmesi hali mevcuttur. Bir futbol maçinda oyuncunun ayaginin kirilmasi, boks maçinda burnunun kirilmasi kendisine dogrudan tazminat talep hakki vermez. Ancak kurallar disindaki eylemlerden kaynakli zararlarda zarar görenin tazminat isteme hakkinin bulundugunu kabul etmek uygun olacaktir. Riskin zarar gören tarafindan üstlenildiginin kabulü için tehlikenin varligi yeterli degildir, ayrica bu tehlike hakkinda bilgi sahibi olmali ve buna ragmen faaliyete geçmelidir.
c. edavi
Zararin olusumunda herhangi bir etkisi olmayan zarar gören, ugramis oldugu zararin artmasina sebep olabilir. Bedensel zararlarda, zarar görenin zarari artirmama külfetine uygun davranarak önlem almasi ve tedavi olmasi gerekmektedir. Aksi halde birlikte kusur kapsaminda tazminat hakki sinirlanacaktir. Örnegin bedensel bütünlügü ihlal edilen zarar görenin dikkat etmemesi üzerine, yarasinin mikrop kapmasina sebep olmasi zararin artmasina sebep olabilir. Bu durumda hakim bu hususu dikkate almali ve hakkaniyet geregi indirim yapmalidir.21
Vücut bütünlügü üzerinde mutlak hak sahibi olan kisinin tedaviyi ret hakki vardir fakat kisinin kendi menfaatleriyle aykiri hareket etmemesi gerekir. Bazi yazarlara göre; zarar gören, ona önerilen tedaviyi, tedavi ne kadar makul olursa olsun reddedebilmelidir ve hastanin tedaviyi ret hakki mutlak olarak korunmalidir. Zarar görenin tedaviyi reddetmesinin tazminattan indirim nedeni olmamasi gerektigini belirtmektedir. 22
- KARAYOLLARI TRAFIK KANUNU'NDA DÜZENLENEN SORUMLULUKLAR
4.1 ZARAR GÖRENIN KUSURU ILE ISLETENIN SORUMLULUKTAN KURTULMASI VE ISLETENIN SORUMLULUGUNUN AZALTILMASI
KTK 85. maddesinde motorlu bir araç isleteninin sorumlulugu, kusura dayanmayan bir tehlike sorumlulugu olarak düzenlenmistir. Zarar görenin kusuruna iliskin TBK m. 52, kusursuz sorumluluk hallerinde de uygulanmaktadir. Dolayisiyla kusur sorumlulugunda oldugu gibi, kusursuz sorumluluk hallerinde de, zarar görenin kusuru tazminatin belirlenmesinde göz önünde bulundurulmaktadir. Karayollari Trafik Kanunu'nun magdurun kusurunu konu alan 86. Maddesi ise özel hüküm niteligindedir. Bu hüküm genel hükümlere göre öncelikle uygulama alani bulacaktir.
Isletenin sorumlulugunun kosullarindan biri bir zararin dogmus olmasidir. Ayrica bu zarara motorlu araç neden olmus olmali ve trafik kazasi ile zarar arasinda uygun illiyet bagi olmalidir.
Isletenin sorumluluktan kurtulabilmesi ise; kazanin, mücbir sebep veya zarar görenin ya da üçüncü bir kisinin agir kusuru yüzünden meydana gelmis olmasina baglidir. Bunlar motorlu aracin isletilmesi ile meydana gelen zararlar arasinda nedensellik bagini kesen sebeplerdir.
Madde 86 – (Degisik: 17/10/1996-4199/29 md.) Isleten veya araç isleticisinin bagli oldugu tesebbüs sahibi, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu tutuldugu kisilerin kusuru bulunmaksizin ve araçtaki bir bozukluk kazayi etkilemis olmaksizin, kazanin bir mücbir sebepten veya zarar görenin veya bir üçüncü kisinin agir kusurundan ileri geldigini ispat ederse sorumluluktan kurtulur.
Sorumluluktan kurtulamayan isleten veya araç isleticisinin bagli oldugu tesebbüs sahibi, kazanin olusunda zarar görenin kusurunun bulundugunu ispat ederse, hakim, durum ve sartlara göre tazminat miktarini indirebilir.
KTK'da tazminat miktarlarinin tespitinde rol oynayan faktörlerden sadece magdurun kusuruna yer verilmistir. Magdurun kusurunun tazminata etkisi KTK m.86/2'de düzenlenmistir. Hükümde geçen zarar görenin kusuru gereken dikkat ve özenin gösterilmemesi suretiyle zararin meydana gelmesine katkida bulunma olarak tanimlanmaktadir.23 KTK m.86/2 uyarinca magdurun kusurunun tazminat miktarina etkisi hakim tarafindan takdir edilir.
KTK'nun 86.maddesinde, zarar görenin birlikte (müterafik) kusurunun, agirligina ve somut olayin diger kosullarina göre, isletenin veya araç isleticisinin sorumluluktan kurtulmasina ya da tazminat miktarindan indirim yapilmasina neden olabilecegi açikça düzenlenmis olup, bu hükmün, TBK.m.52/I deki genel düzenlemenin özel bir uygulama hali oldugu ve konulmasaydi da ayni sonuca genel hüküm araciligiyla varilabilecegi ögretide açikça kabul edilmektedir.
4.2 BEDENSEL ZARARLARIN TAZMININDE ZORUNLU MALI SORUMLULUK SIGORTASI
2918 sayili Karayollari Trafik Kanunu'nun 91/1. maddesinde, isletenlerin, bu kanunun 85/1. maddesine göre olan sorumluluklarinin karsilanmasini saglamak üzere mali sorumluluk sigortasi yaptirmalari zorunludur. Trafik kazasi sonucu meydana gelebilecek bedensel zararlar, zorunlu mali sorumluluk sigortasi kapsamindadir.
KTK m.86/1 hükmüne göre isletenin, zarar görenin agir kusurunun bulundugunu ispat etmesi halinde sorumluluktan kurtulabilecegini; KTK m.86/2 hükmüne göre ise zarar görenin agir kusuru disinda kalan kusurlarini ispat etmesi durumunda, hâkimin takdir hakkini kullanarak somut olaya göre tazminat miktarini indirebileceginden bahsetmistik. KTK m.86 hükmünde sayilan isletenin sorumlu tutulmadigi ya da sorumlulugunu azaltan durumlar, sigortaci için de geçerlidir.
Yargitay Hukuk Genel Kurulu, 13.11.2013 Tarihli ve 2013/17-72 Esas, 2013/1558 Karar sayili kararinda "...Araç isleteni, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu tutuldugu kisilerin kusuru bulunmaksizin ve araçtaki bozukluk kazayi etkilemis olmaksizin kazanin bir mücbir sebepten veya zarar görenin veya üçüncü kisinin agir kusurundan ileri geldigini ispat ederse sorumluluktan kurtulabilecegine göre, meydana gelen olayda davacilarin destegi sürücünün kusursuz, dava disi araç sürücüsünün tam kusurlu olmasi nedeniyle, isletenin destek zararinin tazmini bakimindan hukuki bir sorumlulugu bulunmamaktadir. Zira, kazada dava disi araç sürücüsünün tam kusurlu olmasi, isletenin sorumluluguna gidilebilmesi için gerekli olan illiyet bagini kesmistir. Buna göre, trafik sigortacisi, isletenin zarardan sorumlu tutulabildigi hallerde zarari gidermekle yükümlü oldugundan, somut olayda isletenin sorumlulugunun bulunmamasi karsisinda, davali sigorta sirketinin de sorumlulugu yoktur..."
Isletenin halefi durumundaki sigortaci, kendisine karsi açilacak tazminat davasinda KTK m. 86/I' deki isleteni sorumluluktan kurtaran veya azaltan sebepleri öne sürebilir. Zarar görenin kusuru varsa, bu durum sigorta sirketinin ödeyecegi tazminatta indirim nedenidir. Indirim orani, sigortacinin ödeyecegi sinirli limit üzerinden degil, tüm zarar üzerinden hesaplanir.24
Karayollari Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasi Genel Sartlarinin A-3 maddesinde de, "sigortaci bu poliçede tanimlanan motorlu aracin isletmesi sirasinda bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasina veya bir seyin zarara ugramasin sebebiyet vermesinden dolayi 2918 sayili Karayollari Trafik Kanunu'na göre isletene düsen hukuki sorumlugu, zorunlu sigorta limitlerine kadar temin eder" seklinde ifade edilmistir.
Trafik kazasi sonucu bedensel zarara ugrayan, kazanin meydana gelmesinde kusurluysa zorunlu mali sorumluluk sigortasindan alacagi tazminat kusuru oraninda belirlenir. Genel Sartlarin A.6. maddesinin (b) bendinde, hak sahibinin kendi kusuruna denk gelen tazminat taleplerinin teminat disinda oldugu düzenlenmistir. Hak sahibinin kendi kusuruna denk gelen tazminat taleplerin teminat disinda olmasi, "hiç kimse kendi kusurundan yararlanamaz" ilkesine dayanmaktadir.
- SONUÇ
Bedensel bütünlügün ihlalinden dogan maddi zararlara bedensel zarar denilmektedir. Bedensel bütünlügün ihlali, vücut bütünlügünün ihlali ve ruhsal bütünlügün ihlali olmak üzere iki sekilde gerçeklesir. Bedensel zararlar TBK m.54'te sayilmaktadir. Bu hükümde sayilan zararlar sinirli sayida degildir. TBK m.54'e göre bedensel bütünlügün ihlalinden dogan maddi zararlar; tedavi giderleri, kazanç kaybi, çalisma gücünün azalmasindan ya da yitirilmesinden dogan kayiplar ve ekonomik gelecegin sarsilmasindan dogan zararlardir. TBK m.54 anlaminda bir zararin meydana gelebilmesi için bir kimsenin sadece yaralanmasi veya sakatlanmasi yeterli degildir; ayrica yaralanma veya sakatlanma sonucunda kisinin malvarliginda bir azalma olmasi da gerekmektedir.
Zarar görenin, zararin meydana gelmesinde veya zararin artmasinda etkisinin bulundugu durumlarda birlikte (müterafik) kusur söz konusu olmaktadir. Bedensel zararlarda zararin dogumuna katki seklide ortaya çikan yapisal yatkinlik ve riskin üstlenilmesiyle, zarari artirmama külfetine aykirilik seklinde ortaya çikan tedavi olmamak, yeni yasam kosullarina uyum saglamaktan imtina etmek gibi haller zarar görenin birlikte kusurunu teskil etmektedir. Müterafik kusur halinin bulundugu yani zarar görenin kusura katildigi durumlarda TBK 52. Maddesi geregince tazminat hesaplamasinda müterafik kusur indirimi yapilmaktadir.
Trafik kazasi sonucu meydana gelebilecek bedensel zararlar, zorunlu mali sorumluluk sigortasi kapsamindadir, bununla birlikte halef konumundaki Sigortaci zarar görenin birlikte kusurunu ispat edebilir ise ödeyecegi tazminat miktarinda indirime gidebilir hatta hiçbir tazmin yükümlülügü kalmayabilir. Iste bütün bu sebeplerle her olay bakimindan magdurun birlikte kusuru zararin tazmini esnasinda etraflica irdelenmeli ve magdurun kendisinin sebep oldugu zararlar tazmin yükümlülügünden ari tutulmalidir.
- KAYNAKÇA
AKIPEK, S. '' Bedensel Zararlarin Tazmini Kapsaminda Tüketici Hukuku Yönünden Ürün Sorumlulugu'' Türkiye Barolar Birligi, Yeni Gelismeler Isiginda Bedensel Zararlarin Tazmini Uluslararasi Kongre, Ocak 2016, Ankara http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/542. pdf (13.03.2021)
ARSLAN, A. '' Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasindan Dogan Rücu Davalari'' TBB Dergisi, Sayi 88, 2010, 195-224. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2010-88-596(12.03.2021)
BAYSAL, B. Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur), Istanbul 2012.
GÜNAY, E. ''Trafik Kazalarindan Kaynaklanan Davalar'' 4.Basim, Ankara: Seçkin Yayincilik ,2021
KARACAN ÇETIN, H. ''Karayollari Trafik Kanunu'nda Hukuki Sorumluluk'' 1. Basim, Ankara: Seçkin Yayincilik, 2016
OSMANOGLU, M. ''Birlikte Kusur'' Istanbul Barosu Dergisi, 2019, Cilt: 93, Say: 2, https://www.istanbulbarosu.org.tr/barodergisi/files/assets/basic-html/page 113.html (13 Mart 2021)
SULU, M. '' Ölüm Ve Bedensel Bütünlügün Ihlali Halinde Manevi Tazminat'', Dergi Park. https://dergip ark.org.tr/tr/download/article-file/373435 (14.03.2021)
ULUBAY, G. '' Bedensel Zararlarin Tazmininde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasi'' Yüksek Lisans Tezi, On dokuz Mayis Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Subat/2018
TOPÇUOGLU, S. '' Ekonomik Gelecegin Sarsilmasindan Dogan Zararlarin Tazmini '' Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dali, Ankara, 2021. http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/2341 6/Ekonomik%20Gelece%C4%9Fin%20Sars%C4%B1lmas%C4%B1ndan%20Do%C4%9Fan%20Zararlar%C4%B1n%20Tazmini.pdf?sequence=1(14.03.2021)
Footnotes
1. AKIPEK, S. '' Bedensel Zararlarin Tazmini Kapsaminda Tüketici Hukuku Yönünden Ürün Sorumlulugu'', s 29-34
2. ULUBAY, G. '' Bedensel Zararlarin Tazmininde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasi''
3. Yargitay 17. HD., 12.09.2013 tarihli ve E.2013/12554, K.2013/12128 sayili (http://www.kazanci.com/kho2/ bb/giris.htm)
4. ULUBAY, G. '' Bedensel Zararlarin Tazmininde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasi''
5. Yargitay 17. H.D. T.29.05.2014, E.2013/9064, K.2014/8672 sayili kararinda "...Davaci küçügün iyilesme döneminde baskalarina göre daha fazla efor sarf ederek hayatini idame ettirecegi ve bu sebeple bu dönem için zarar hesabi yapilacagi Yargitay'in yerlesik içtihatlari ile kabulündedir. ..." denilmistir. http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm (15.03.2021)
6. GÜNAY,E. ''Trafik Kazalarindan Kaynaklanan Davalar'' s.176
7. AKIPEK, S. '' Bedensel Zararlarin Tazmini Kapsaminda Tüketici Hukuku Yönünden Ürün Sorumlulugu''
8. TOPÇUOGLU, S. '' Ekonomik Gelecegin Sarsilmasindan Dogan Zararlarin Tazmini ''
9. Yargitay 4. Hukuk Dairesi 26.02.1979 Tarih, 1978/566E. 1979/2516 K. sayili karari
10. Yargitay 17. Hukuk Dairesi 26.3.2019 Tarihli, 2019/3611 Karar ve 2016/9418 Esas sayili Karari
11. Yargitay 17. Hukuk Dairesinin 2016/4100 Esas, 2016/5898 Karar sayili karari, Yargitay 17. Hukuk Dairesi 17.01.2019 Tarihli, 2019/338 Karar ve 2016/2286 Esas sayili Karari
12. Yargitay HGK 17.03.2010 Tarihli, 2010/161 Karar ve 2010/4-130 Esas sayii karari
13. TMK m.23'te yer alan Kisiligin Korunmasi kapsamindaki riza geçerli degildir. Örnegin, Düello yapmak isteyen taraflar vücut bütünlügünün ihlaline riza vermislerdir. Ancak bu riza TMK m.23'e göre geçersizdir. Dolayisiyla düello sonucu zarar gören kisinin verdigi riza hukuka uygunluk nedeni olarak kabul edilemeyecek ancak, zarar görenin kusuru olarak degerlendirilebilecektir.
14. Yargitay HGK 17.03.2010 Tarihli, 2010/161 Karar ve 2010/4-130 Esas sayii karari
15. OSMANOGLU, M. ''Birlikte Kusur'' s.115
16. OSMANOGLU, M. ''Birlikte Kusur'' s.117-121
17. OSMANOGLU, M. ''Birlikte Kusur'' s.112
18.TOPÇUOGLU, S. '' Ekonomik Gelecegin Sarsilmasindan Dogan Zararlarin Tazmini ''
19. ULUBAY, G. '' Bedensel Zararlarin Tazmininde Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasi''
20. BAYSAL s.206
21. TOPÇUOGLU, S. '' Ekonomik Gelecegin Sarsilmasindan Dogan Zararlarin Tazmini ''
22. BAYSAL s.210
23. KARACAN ÇETIN, H. ''Karayollari Trafik Kanunu'nda Hukuki Sorumluluk'' s.293
24. ARSLAN, A. '' Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasindan Dogan Rücu Davalari''
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
