Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen Koronavirüs (COVID-19) salgınının, ticaretin her alanında olduğu gibi deniz yolu taşımacılığında da ciddi etkileri görülmektedir. COVID-19 salgınından önce yük taşımacılığı sektörünün %85'ini teşkil eden deniz yolu taşımacılığının sektördeki payı, hava ve kara yolu taşımalarının büyük oranda sekteye uğramasının sonucunda salgından sonra %90 civarına yükselmiş ve deniz yolu taşımacılığında salgının olası risklerini minimize etmek adına birtakım tedbirler alınması elzem hale gelmiştir. Bu kapsamda, Koronavirüs salgını nedeniyle deniz taşımacılığına ilişkin olarak dünya genelinde bir dizi tedbirler alınmış olup, bu tedbirlere paralel olarak ülkemizde de birtakım düzenlemeler yapılmıştır. İşbu yazımızda Türkiye'de COVID-19 nedeniyle deniz yolu taşımacılığına ilişkin olarak yapılan düzenlemeler ve alınan tedbirler hakkında sizleri bilgilendirmeye çalışacağız.

Koronavirüs salgını nedeniyle ülkemizde yapılan düzenlemeler ve alınan tedbirlere geçmeden önce Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü'nün ("Denizcilik Genel Müdürlüğü") tarafından yayımlanan 30.03.2020 tarihli COVID-19 Salgını Çerçevesinde Türk Bayraklı Gemilerin Uluslararası Sörvey ve Belgelendirilmesine İlişkin Talimat'ta Koronavirüs salgınının mücbir sebep olarak değerlendirildiğini belirtmek isteriz. COVID-19 salgını nedeniyle deniz taşımacılığına ilişkin yapılan genel nitelikli düzenlemeleri ve alınan tedbirleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

  • Koronavirüs salgını ile mücadele kapsamında ulusal sefer yapan gemi, su ve iç su araçları ile şirketlere ait süresi sona eren belgelerin herhangi bir işleme gerek kalmaksızın belge geçerlilik/vize pencere aralığı sonu tarihinden itibaren 3 aya kadar uzatılmıştır. Bu kapsamda, ulusal sefer (kabotaj, 100 mille sınırlı, idari liman seferi) yapan gemiler ile su ve iç su araçları için Muayene ve Test Sertifikası Düzenleme Yetkisine İlişkin Uygulama Rehberi kapsamında düzenlenmiş test sertifikaları da geçerlilik tarihinin bitimi itibariyle 3 aya kadar geçerli sayılacak ve uluslararası sefer yapan Türk Bayraklı gemilerin Denize Elverişlilik Belgeleri herhangi bir işleme gerek kalmaksızın belge geçerlilik/vize pencere aralığı sonu tarihinden itibaren 3 aya kadar uzatılacaktır.
  • 30.04.2020 tarihine kadar Liman Başkanlıklarında Türk Bayraklı gemilere yapılan önsörvey denetim aralıkları, Karada Atanmış Kişisi ("DPA") Bakanlıktan farkındalık eğitimi almış olan gemiler için 6 ay, diğer gemiler için 3 ay olarak uygulanacak ve yabancı bayraklı gemilere yapılan liman devleti denetimi uygulamaları gerçekleştirilmeyecektir. Yine aynı şekilde, deniz yoluyla yük, konteyner ve dorse taşımacılığı kapsamında acil bir durumda gemilerde yolcu bulunması gerekmesi halinde ilgili Bakanlıklarla gerekli koordinasyonun sağlanabilmesi için ilgili kişiler tarafından ilk bilgilendirmenin Denizcilik Genel Müdürlüğü'ne yapılması öngörülmüş olup, buna aykırı işlem yapan acenteler hakkında Gemi Acenteleri Yönetmeliği'nin 14. maddesi ve ilgili mevzuat kapsamında cezai işlem yapılacaktır.
  • Bilindiği üzere, geçici olarak Türk Bayrağı çeken ve Türk Bayrağından çıkan gemilere ilişkin yapılacak işlemler, Çıplak Gemi Kiralama Sözleşmesi (Bareboat Charter Contract) Kapsamında Geçici Olarak Türk Bayrağından Çıkan veya Türk Bayrağı Çeken Gemilere İlişkin Uygulama Talimatı çerçevesinde yürütülmekte ve bu kapsamdaki başvurular doğrudan Denizcilik Genel Müdürlüğü'ne yapılmakta idi. Koronavirüs salgını nedeniyle alınan tedbirlerin bir parçası olarak, geçici olarak Türk Bayrağı çekme ve Türk Bayrağından çıkma talepleri elektronik posta yoluyla yapılacak ve başvuru taleplerinin gereken tüm belgelerle ve bilgilerle birlikte elektronik ortamda yapılması halinde talepler değerlendirilerek sonucundan ilgililere e-posta ile, liman başkanlıklarına ise Belgenet üzerinden bilgi verilecektir.
  • 24.06.2020 tarihinden önce sona eren Gemiadamları Sağlık Yoklama Belgelerinin, herhangi bir başvuru veya onaya gerek olmaksızın STCW Sözleşmesi, I/9 bölümüne uyumlu olarak 3 ay daha geçerli olmasına karar verilmiştir.
  • Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından verilen Gemiadamı Cüzdanı, Yeterlik Belgesi ve STCW sertifikalarının süresi, geçerlik tarihlerinin bitimi itibarıyla 3 ay süre ile uzatılmıştır.
  • Bağlama Kütüğü Uygulama Yönetmeliği kapsamında yapılacak iş ve işlemler (satış ve ilk kayıt) 30.04.2020 günü mesai bitimine kadar ertelenmiştir.
  • Koronavirüs salgını öncesinde uluslararası sefer yapan Türk ve yabancı bayraklı tüm gemi ve deniz aracı ilgililerinin Liman Tek Pencere Sistemi üzerinden liman sahasına girmeden en az 24 saat önce yapmaları gereken bildirimlerin salgın kapsamında alınan tedbirler nedeniyle 48 saat öncesinden yapılması gerekmektedir.
  • Gemi geliş bildiriminde yer alan son 10 liman bilgisi kullanılarak, geminin son 14 gün içinde uğrak yaptığı limanlar tespit edilecek ve bu limanların Sağlık Bakanlığı ile Bakanlık bünyesinde oluşturulan Bilim Kurulunca duyurulan riskli ülkeler içinde yer alması veya bu ülke vatandaşlarının veya bu ülkelerde bulunan üçüncü ülke vatandaşlarının son 14 günde gemiye katılmış olmaları durumunda, işlemlerin Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü ile koordineli olarak yürütülmesi gerekecektir.
  • Türk bayraklı gemilere aylık ve 3 aylık periyotlarda uygulanan önsörvey denetimleri 2 ve 4 aylık periyotlarla uygulanacak ve geminin son 14 gün içinde riskli ülkelere uğraması veya bu ülke vatandaşlarının veya bu ülkelerde bulunan üçüncü ülke vatandaşlarının son 14 günde gemiye katılmış olmaları durumunda geminin önsörvey periyodu 6 aya kadar uzatılacaktır.
  • Ro-Ro taşımacılığı kapsamında, yalnızca dorse/konteyner taşıması yapılabilmekte ve yolcu ve komple araç taşımacılığına izin verilmemektedir.
  • Son olarak belirtmek gerekir ki, 14.04.2020 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne sunulan ve henüz yasalaşmayan Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ile (i) 4922 sayılı Denizde Can ve Mal Koruma Hakkında Kanun kapsamında ticaret gemilerine düzenlenen ve 11.03.2020-31.07.2020 tarihleri arasında süresi dolan denize elverişlilik belgelerinin süresinin ve (ii) yine 4922 sayılı Kanun kapsamında yapılması gereken denetlemelerin yapılmasının 01.08.2020 tarihine kadar ertelenmesi öngörülmüş ve Ulaştırma ve Altyapı Bakanı'nın bu süreyi 3 aya kadar uzatmaya yetkili olduğu düzenlenmiştir.

Deniz taşımacılığına ilişkin olarak Koronavirüs salgını nedeniyle yapılan genel nitelikli düzenlemeleri kısaca özetledikten sonra salgın süresince Türk bayraklı gemilerin sörvey ve belgelendirmelerinin nasıl yapılacağı, gemi temas işlemlerinin nasıl olacağı ve gemi atıklarının yönetiminin nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin olarak açıklamalarda bulunmanın faydalı olacağı kanaatindeyiz.

Salgın Süresince Türk Bayraklı Gemilerin Uluslararası Sörvey ve Belgelendirmeleri Nasıl Yapılacaktır?

Koronavirüs salgını nedeniyle gemilerin özellikle uluslararası seferleri için alınması zorunlu olan sörvey ve belgelendirme işlemlerinde aksaklıklar yaşanmaya başlanmış ve ilgili idare olan Denizcilik Genel Müdürlüğü tarafından gemi operasyonlarında meydana gelebilecek aksaklıkların önüne geçmek amacıyla süresi geçecek olan sertifika, sörvey ve denetim işlemlerine yönelik olarak 30.03.2020 tarihli COVID-19 Salgını Çerçevesinde Türk Bayraklı Gemilerin Uluslararası Sörvey ve Belgelendirilmesine İlişkin Talimat yayımlanmış ve söz konusu Talimat'ın, yetkilendirilmiş kuruluşların ("YK") kayıtları altındaki gemilere 23.03.2020 tarihinden itibaren 3 ay boyunca uygulanacağı belirtilmiştir. Söz konusu Talimat uyarınca çeşitli sörvey ve sertifikalar için farklı düzenlemeler yapılmış olup bu düzenlemeleri aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) tarafından yayımlanan ve yürürlükte olan Konvansiyonlar kapsamındaki gemilerin zorunlu sörvey ve sertifikalarına ilişkin düzenlemeler

- Zorunlu yenileme sörveyleri ile kuru havuz sörveyi ve BMWS kurulumu sörveyi dahil olmak üzere ilgili zorunlu sörveylerin salgın nedeniyle yapılamadığının destekleyici belgeler ile kanıtlanması durumunda İdare sörvey tarihlerini 3 ay uzatabilecek veya YK'ya uzatım için yetki verebilecektir.

- Periyodik sörveylere (yıllık, ara ve periyodik sörvey) ilişkin sertifikalar, İdareye durumu belirten dokümanların gönderilmesi ve İdare'nin izninin alınması koşuluyla 3 ay kısa süreli olarak YK tarafından düzenlenebilecektir.

- Gemide bayrak ve isim değişikliği gerçekleşmesi gibi durumlarda da İdare'nin izni alınmasının ardından YK tarafından uzaktan erişim metodu ile 3 aya kadar geçici belge düzenlenebilecektir.

Emniyet Yönetimi Kodu (ISM Code) uygulamalarına ilişkin düzenlemeler

- Emniyet Yönetim Belgesi'nin ("SMC"), geminin bulunduğu limanda denetlenemediğine ilişkin kanıtların İdare'ye sunulması halinde bu belge YK tarafından 3 ay uzatılacaktır.

- ISM Code uyarınca yapılması gereken ara denetimin salgın nedeniyle gerçekleştirilememesi halinde denetim uzaktan erişim yoluyla yapılacak ve YK tarafından 3 ay kısa süreli sertifika düzenlenecektir.

- Yine aynı şekilde, yapılması gereken zorunlu denetimin salgın nedeniyle yapılamaması durumunda, ISM Code uyarınca yerine getirilmesi şart olan gerekliliklerin gemide mevcut olduğunun uzaktan erişim yoluyla tespit edilmesi halinde YK tarafından 3 ay süreli Geçici Emniyet Yönetimi Belgesi ("Interim SMC") düzenlenecektir. Başlangıç tarihine istinaden 6 ay olarak düzenlenen SMC belgelerinin salgın nedeniyle işlemleri yapılamadığı takdirde mevcut Interim SMC belgesi YK tarafından 6 ay süre ile uzatılabilecektir.

- Şirket tarafından üç aylık periyot içinde planlanmış olan ISM iç denetiminin salgın nedeniyle gerçekleştirilememesi durumunda söz konusu periyot 3 aya kadar uzatabilecektir. Süre sonunda şirket tarafından belirlenen iç denetimci veya DPA tarafından gemide denetim yapılması esastır.

- Yıllık iç denetim periyodu 15 ayı geçememekle beraber, İdare, şirket tarafından belirlenen iç denetimci veya DPA tarafından gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim yapılması şartıyla bu süreyi 3 ay erteleyebilecektir. Bu süre sonunda gemide denetim yapılması esastır.

Uluslararası Gemi ve Liman Tesisi Güvenlik Kodu'na (ISPS Code) ilişkin düzenlemeler

- Gemi, denetimin gerçekleştirilebileceği bir limanda değilse bu durumun destekleyici belgelerlerle kanıtlanması halinde tanınmış güvenlik kuruluşları ("RSO") tarafından Uluslararası Gemi Güvenlik Sertifikası'nın ("ISSC") geçerliliği 3 ay süre ile uzatılabilecektir.

- ISPS ara sörveyi için yapılması gereken zorunlu doğrulamanın salgın nedeniyle gerçekleştirilememesi durumunda, ara doğrulama, uzaktan erişim metodu ile gerçekleştirilerek RSO tarafından 3 ay süreli geçici belge düzenlenecektir.

- ISPS Code uyarınca yapılması gereken zorunlu denetimin salgın nedeniyle gerçekleştirilememesi durumunda, ISPS Code kapsamında yerine getirilmesi şart olan gerekliliklerin sağlandığının gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim neticesinde doğrulanması durumunda RSO tarafından 3 ay süreli geçici belge düzenlenecektir.

- ISPS Code'un 19.4.2 ile 19.4.6 arasındaki gerekliliklerinin gemide yerine getirildiğinin ve uygulanır olduğunun gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim neticesinde doğrulanması durumunda RSO tarafından 3 ay süreli geçici belge düzenlenecektir.

- Başlangıç iç denetiminin 6 ay içinde gerçekleştirilememesi durumunda söz konusu denetimin 6 ay içinde gerçekleştirilmesine yönelik planlamanın yapılmış olması ve 6 ay içinde gerçekleştirilecek olan denetim için gerekli belgelerin hazır olması durumunda söz konu denetim 3 ay süre ile ertelenebilecek olup, söz konusu erteleme süresi sonunda şirket güvenlik görevlisi tarafından gemide denetim yapılması esastır.

- ISPS gemi iç denetimi periyodu 15 ayı geçemediğinden, İdare, şirket tarafından belirlenen şirket güvenlik görevlisi tarafından gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim yapılması şartıyla periyodun süresini 3 ay süre ile erteleyebilecektir. Bu süre sonunda gemide denetim yapılması esastır.

2006 tarihli Denizcilik Çalışma Sözleşmesi'ne (MLC 2006) ilişkin düzenlemeler

- Bilindiği üzere, MLC Uygunluk Belgesi (Document of Compliance – DoC), tam süreli (full-term) sertifika düzenlenmesine yönelik ilk denetim tarihinden itibaren 5 (beş) yıl geçerli olacak şekilde düzenlenmektedir. Salgın nedeniyle yenileme veya ara denetim işleminin yapılamaması durumunda sörveyler uzaktan erişim metodu ile gerçekleştirilerek 3 ay süreli sertifika YK tarafından düzenlenecektir.

- Yapılması gereken zorunlu denetimin salgın dolayısıyla gerçekleştirilememesi durumunda, YK tarafından gemide MLC gerekliliklerinin yerine getirildiğinin ve gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim neticesinde bunları gemide uygulanır olduğunun tespit edilmesi durumunda YK tarafından 3 ay süreli Geçici MLC Uygunluk Belgesi düzenlenecek ve MLC gerekliliklerinin yerine getirdiğini belgelemek için destekleyici dokümanlar sunulması ve gemiye uzaktan erişim yöntemi ile gerçekleştirilen denetim neticesinde bunların gemide var olduğunun tespit edilmesi halinde Geçici MLC Uygunluk Belgesi'nin süresi 3 ay uzatılabilecektir.

Salgın Süresince Gemi Temas İşlemleri Nasıl Gerçekleştirilecektir?

Salgın süresince Türk limanlarına gelen, Türk Boğazları'ndan veya Türk limanlarından uğraksız geçiş yapan gemilere yapılacak temas işlemlerinin nasıl gerçekleştirileceği Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü'nün 03.04.2020 tarih ve 37916317 sayılı yazısında açıklanmıştır.

Söz konusu yazı uyarınca gemi temas işlemlerinde koruyucu ekipman kullanılmak suretiyle yalnızca tamir, yakıt ikmali, su/kumanya ikmali ve benzeri zorunlu ihtiyaçlar için ve ilgili Sahil Sağlık Denetleme Merkezleri izin ve gözetiminde yapılacak olup, merkezlerin izin ve gözetimi dışında temas işlemi gerçekleştiren gemilere idari yaptırım uygulanacağını belirtmek isteriz.

Serbest pratika alan gemiler haricinde Türk Boğazlarından veya Türk limanlarından uğraksız geçiş yaparken temas işlemi yapmak isteyen gemilerin; gemi bilgileri, temas nedeni ve alınacak sağlık önlemlerini belirten ve ekinde Deniz Sağlık Bildirimi ve Son 10 Liman Listesi'nin yer aldığı iki nüsha dilekçe ile ilgili Sahil Sağlık Denetleme Merkezine başvurması gerekmektedir. Başvurunun yapılmasının akabinde ilgili Sahil Sağlık Denetleme Merkezince temas gerekçesi ve temas sırasında alınacak önlemler kontrol edilecek, gerek görülürse gemideki yolcu ve personelin ateş ölçümleri veya ilave bilgiler istenecektir. Gemi ile temasta sağlık açısından bir sakınca bulunmaması halinde dilekçenin bir nüshası üzerine "Gemiye temas edilmesinde sağlık açısından bir sakınca yoktur." ibaresi yazılıp, merkez hekimince/sağlık idare amirince imzalanıp mühürlendikten başvuru sahibine verilecektir.

Salgın Süresince Gemi Atıklarının Yönetimi Nasıl Yapılacaktır?

Bilindiği üzere, gemilerden kaynaklanan atıkların, atık alma gemilerine veya atık kabul tesislerine alımı hususları; Marpol Sözleşmesi'ne ("Marpol") dayanarak yayımlanmış olan Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ile düzenlenmektedir. Söz konusu Yönetmelik kapsamında yürütülecek işlerin salgınla mücadeleyi ve salgının önlenmesine yönelik faaliyetleri zaafiyete uğratmayacak ve kamu hizmetlerini aksatmayacak şekilde gerçekleştirilebilmesi amacıyla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından 10.04.2020 tarih ve 2020/14 sayılı Covid-19 Salgını Süresince Gemi Atıkları Yönetimi Genelgesi ("Genelge") yayımlanmıştır. Söz konusu Genelge uyarınca gemi atıklarının yönetiminde dikkat edilmesi gereken hususları aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

- Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından Serbest Pratika düzenlenmeden hiçbir gemi ile temas edilmemesi gerekmekte olup, sağlık incelemesi yapılarak Serbest Pratikayı alan gemiler ile temas edilirken de koruyucu ekipmanların kullanılması gerekmektedir.

- Marpol Ek-5 (Çöp) kapsamındaki atıkların yalnızca türlerine göre ayrıştırılmış, tamamen kapalı poşetler içinde olacak şekilde ve gerekli tedbirler alınarak kabul edilmesi ve alınan Marpol Ek-5 (Çöp) kapsamındaki atıkların bulunduğu poşetlerin ve bertarafa gönderilmeden önce bu poşetlerin geçici olarak depolandığı alanların dezenfekte edilmesi ve atıkların ivedilikle bertaraf tesislerine gönderilmesi gerekmektedir. Atık yönetim prosedürleri gerçekleştirilirken atık alım personelinin hijyen şartları dahilinde hareket etmesinin sağlanması gerektiği unutulmamalıdır.

- Karantina uygulanan gemilerden alınacak Marpol Ek-5 (Çöp) kapsamındaki atıkların tıbbi atık olarak yönetilmesi gerekmektedir.

- Gemilerden ve atık kabul tesislerinden kaynaklanacak maske, eldiven ve diğer kişisel hijyen malzeme atıklarının yırtılmaya dayanıklı plastik çöp poşetlerinde küçük miktarlar halinde toplanması, ağzı sıkıca kapatılan (bağlanan) çöp torbalarının daha sonra yırtılma riskine karşı ikinci bir torbaya konulması ve virüsün hayatta kalma olasılığını en aza indirmek için atık torbalarının en az 72 saat süreyle geçici depolama alanlarında bekletilerek bertarafa gönderilmesi gerekmektedir.

Marpol kapsamındaki diğer atıkların atık alım hizmetlerinin ise normal atık alım süreci içerisinde verilmesine devam edilecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.