08.02.2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan "Aracı Kurumlar ve Portföy Yönetim Şirketleri Tarafından Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Tebliğ" ("Tebliğ") ile Aracı Kurumlar ve Portföy Yönetim Şirketlerinin uzaktan kimlik tespiti yoluyla müşterilerinin kimlik tespitlerini gerçekleştirmelerine olanak sağlanmış, ayrıca uzaktan kimlik tespiti işlemin gerçekleştirilmesini takiben aracı kurumlara ve portföy yönetim şirketlerine müşterileriyle uzaktan sözleşme kurmalarına yönelik sürece ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Bu sayede bankalar ve finansal kiralama, faktoring, finansman şirketleri ile tasarruf finansman şirketlerine ek olarak finans sektöründe aktif rol alan ve müşterileriyle birebir ilişki içerisinde bulunan aracı kurumlar ve portföy yönetim şirketleri bakımından bu şirketlerin kimlik tespiti yapmalarında sürecin kısaltılması sağlanarak, bu tür şirketlerin uzaktan müşteri edinmeleri kolaylaştırılmış ve uzaktan elektronik ortamda sözleşme ilişkisi kurabilmelerine olanak sağlanmıştır. Ayrıca aynı gün Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yapılan duyuruda da aracı kurumların ve portföy yatırım şirketlerinin gelişen ve değişen teknolojik gelişmelere ayak uydurabilmesini kolaylaştırarak sağlık alanında yaşanan gelişmelerde göz önünde bulundurularak finansal sektörün sekteye uğramasını da engellemek amacıyla bu kurum ve şirketlere uzaktan müşteri edinme imkânı getirildiği, Tebliğ ile de bunlara uygulanacak usul ve esasların belirlendiği duyurulmuştur.
Tebliğ hükümleri ile "Bankalarca Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik" ("Banka Yönetmelik") hükümleri ve Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketlerince Kullanılacak Uzaktan Kimlik Tespiti Yöntemlerine ve Elektronik Ortamda Sözleşme İlişkisinin Kurulmasına İlişkin Yönetmelik ("Yönetmelik") ile büyük ölçüde bağdaşmaktadır.
Bu çalışma kapsamında Tebliğ ile Banka Yönetmeliği ve Yönetmeliğin ayrışan hükümleri incelenmektedir. Bu çerçevede, Banka Yönetmeliğinde ve Yönetmelikte yer almayan ancak Tebliğde yer verilen hükümlerden;
- Tebliğ'in "Sürecin başlatılması ile uyulması gereken genel ilkeler" başlıklı 7. maddesi ve
- "Kimliği tespit edilecek kişinin doğrulanması" başlıklı 9. maddesi,
- "Kimlik tespitini müteakip sözleşme ilişkisinin kurulması" başlıklı 13. maddesi ve
- "Uzaktan kimlik tespitine yönelik esasların merkezi bir yapı üzerinden sağlanması" başlıklı 14. maddesi
hükümleri, Tebliğ ile Yönetmelik arasındaki temel farkları oluşturmaktadır. Bunlar dışında diğer hükümlerde yer alan farklılıklar da incelenmiştir.
Uzaktan kimlik tespitine yönelik iş akışının özetlenmesi gerekirse;
Potansiyel müşteri, şirketin uygulaması üzerinden bir form doldurarak süreci başlatır. Bu forma istinaden risk değerlendirmesi gerçekleştirilir ve müşteri riskli görülürse görüntülü görüşme başlamadan süreç sonlandırılır. Kişinin risksiz olduğu kabul edilirse görüntülü görüşme aşamasına geçmek üzere kişiye SMS OTP iletilir ve kişinin cep telefonu numarası doğrulanır. Çevrimiçi görüntülü görüşmede öncelikle yakın alan iletişimi kullanılarak kimlik belgesinin doğrulanması gerçekleştirilir. Doğrulama bu aşamada gerçekleştirilemezse, görsel güvenlik unsurlarının kullanılması ile kimlik doğrulaması gerçekleştirilmeye çalışılır. Burada sürekli iş ilişkisi tesisinden önce şirketin Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmeliğin 18 inci ve 20'nci maddelerinde yer alan tedbirleri göz önünde bulundurması beklenmektedir. Risk temelli yaklaşımla sıkılaştırılmış tedbirleri uygulaması gerekli olup; bu aşamada Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği (Sıra No: 19)'nin 6'ncı maddesinde yer verilen hususlara uyulması beklenmektedir. Görüşmeyi gerçekleştirmek üzere yetkilendirilmiş personel görüşme boyunca, kişinin canlılığını tespit edici yöntemler kullanır, kişi ile sahip olduğu kimlik belgesinin eşleştiğinden şüpheye mahal vermeyecek şekilde emin olur. Görüşme süresince gerçekleştirilen işlemler sonucu kimlik doğrulaması başarıyla gerçekleştirilirse, kimlik tespitini yapan personel; kişiyi, kişinin kimlik belgesini ve üzerindeki bilgileri gösteren ekran görüntüleri oluşturur. Görüntülü görüşme sonrasında kişinin aracı kurum veya portföy yönetim şirketi tarafından verilecek hizmetler hakkında bilgilendirilmesi ve kişinin müşteri olacağına dair sözlü onayının alınması ile süreç tamamlanmış olur. Bu konudaki süreç aşağıdaki şemada gösterildiği gibidir:
1. Sürecin başlatılması ile uyulması gereken genel ilkeler
Banka Yönetmeliği ve Yönetmelik te yer verilen, uzaktan kimlik tespitine ilişkin olarak kullanılacak süreç, sistem, ürün ve hizmetlerin Türkiye'de üretilmesi veya üreticilerinin ar-ge merkezlerinin Türkiye'de olmasına özen gösterileceği ve bunun dış hizmet alımında önemli bir kriter olduğu belirtilmiştir. Tebliğ'in 5. maddesinde ise; Bilgi Sistemleri Yönetimi Tebliği (VII-128.9) atıf yapılarak dış hizmet alımına atıf yinelenmiştir.
2. Uzaktan kimlik tespitini yapacak müşteri temsilcisi ve çalışma ortamı
Yönetmelikte yer verilen BDDK tarafından, banka dışı mali kuruluşların dış hizmet alımıyla müşteri temsilcisi istihdam etmeleri halinde, bu müşteri temsilcisinin şirkete özel erişimi sınırlandırılmış ayrı bir alanda çalışabilmesi konusunda izin verilmesi gerekliliğine bu Tebliğ bakımından yer verilmemiş olup; şirket veya aracı kurum adına görüşmeyi gerçekleştirecek kişinin bu kurumlar adına çalıştığını yansıtacak şekilde uygun bir ortam oluşturularak uyumlu yöntemler kullanılması yeterli görülmüştür.
3. Sürecin başlatılması ile uyulması gereken genel ilkeler
Tebliğ'in 7. maddesi kapsamında; kişilerin dolduracakları formların içeriği bakımından doğrudan bir değerlendirmeye gidilerek, asgari ölçüde Mali Suçları Araştırma Kurulu Genel Tebliği (Sıra No: 19)'nin 6'ncı maddesinin birinci fıkrasında yer verilen bilgileri ihtiva etmesi gerektiği özellikle vurgulanmıştır. Bu bilgiler; kişinin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, uyruğu, kimlik belgesinin türü ve numarası, adresi ve imza örneği, iş ve mesleğine ilişkin bilgiler, varsa telefon numarası, faks numarası, elektronik posta adresi ile Türk vatandaşları için bu bilgilere ilave olarak anne, baba adı ve T.C. kimlik numarasıyla hesap açma amacı, talep edilen ürünler, işleme konu malvarlığının ve müşteriye ait fonların kaynağı ile ortalama gelir bilgisi, açılacak hesabın aylık tahmini işlem hacmi ve işlem sayısına yönelik bilgilerdir. Bu süreçte tesis edilen iş ilişkisi hakkında risk temelli yaklaşımla sıkılaştırılmış tedbirlerin uygulanacağı belirtilmiştir.
4. Kimliği tespit edilecek kişinin doğrulanması
Tebliğ'in 9. maddesinin 3. fıkrası kapsamında, görüntülü görüşmeyi gerçekleştirecek kişiye birtakım yükümlülükler yüklenmesi söz konusu olmuştur. Hükmün bu fıkrası kapsamında; görüşmeyi gerçekleştirecek personel, kişi ile kuracağı iletişim ve görüşme süresince elde edeceği gözlemleri ışığında kimlik avı, sosyal mühendislik ve kişinin bir başkası tarafından zor kullanma yoluyla baskı altına alınmadığını veya benzeri dolandırıcılık yöntemleri de göz önüne alınarak kişinin sunmuş olduğu kimlik belgesiyle kişinin uyuşmasından emin olması gerekecektir.
5. Kimlik tespitini müteakip sözleşme ilişkisinin kurulması
Tebliğ'in 13. maddesinin 4. fıkrası kapsamında yer verilen ve uzaktan kimlik tespitiyle kurulacak olan sözleşmeler bakımından "teminat, kefalet ve temlik gibi sözleşmeler de dahil olmak üzere" denilerek, kurumların sunmuş olduğu hizmetler bakımından geçerliliği yazılı şekil şartına tabi sözleşmelerin kurulmasının da elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesi hüküm altına alınmıştır. Maddenin 3. fıkrası uyarınca; Tebliğ kapsamında yer verilen usul ve esaslar çerçevesinde müşterinin bir bilişim veya haberleşme cihazı üzerinden, sözleşmenin bütün şartlarının, müşterinin okuyabileceği şekilde elektronik ortamda müşteriye iletilmesi, sözleşmeyi kuran irade beyanının müşteriye özgü şifreleme gizli anahtarı ile imzalanarak aracı kuruma veya portföy yönetim şirketine iletilmesi ve yalnızca bilgileri iletilen sözleşmeye ilişkin imzalanma sağlanabiliyor ise bu Tebliğ kapsamında belirtilen teminat, kefalet ve temlik gibi sözleşmelerin yazılı şekil şartını gerçekleştirdiği kabul edilmiştir.
6. Uzaktan kimlik tespitine yönelik esasların merkezi bir yapı üzerinden sağlanması
Tebliğ'in 14. maddesi kapsamında; Banka Yönetmeliği ve Yönetmelikte yer verilmemiş olan bir husus düzenlenerek Sermaye Piyasası Kuruluna uzaktan kimlik tespiti sürecinin yürütülmesinde kullanılmak üzere oluşturulacak uygulamaların merkezi bir yapı üzerinden sağlanmasına yönelik usul ve esaslar belirlemeye yetkisi tanınmıştır. Bu itibarla; Tebliğde usul ve esasları düzenlenmiş olan uzaktan kimlik tespiti sürecinin Sermaye Piyasası Kurulu yönetiminde oluşturulacak ve aracı kurumlar ile portföy yönetim şirketlerince ortak kullanımının mümkün olacağı bir sistemle gerçekleştirilebileceğinin planlandığı anlaşılmaktadır.
7. Yürürlük Tarihi
Yönetmelik hakkında son olarak belirtilmesi gereken husus, Yönetmeliğin yürürlüğünün yayımı tarihinden bir ay sonra olarak belirlenmiş olmasıdır. Buna göre aracı kurumlar ve portföy yönetim şirketleri, bu Tebliğ kapsamında; uzaktan kimlik tespitine ilişkin sürece dair imkanlardan yararlanarak yükümlülüklerine tabi olacağı tarih 08 Mart 2022 olarak belirlenmiştir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
