Sosyal medya, kullanicilarin internet üzerinden içerik ürettikleri, günlük hayatlarini paylastiklari, yaratici islerini ortaya koyduklari interaktif iletisim platformudur. Sosyal medyanin bulunusuna kadar, geleneksel yöntemlerde her türlü yayin ve eser tek tarafli olarak üretilip yayimlanirken, sosyal medya ile birlikte tüm üretimler interaktif hale gelmis, yalnizca sanatçilar degil, internet erisimi olan herkes eser ortaya koyabilmeye baslamistir.

Internetin hayatlarimizin büyük bir bölümünü doldurdugu günümüzde, FSEK kapsaminda korunan eser sahiplerinin haklarinin internet yoluyla da ihlal edilmesi durumu siklikla karsimiza çikmaktadir. Bu nedenle ülkemizde FSEK'te telif haklarina iliskin WIPO sözlesmeleri de dikkate alinarak yapilan degisikliklerle fikrî haklarin korunmasi amaçlanmistir. Kisilerin ortaya koyduklari ürünler, yayinlar ve eserler sosyal medya üzerinden kolayca baskalari tarafindan yeniden paylasilabilmekte, degisiklik veya ekleme yapilabilmekte ve hiçbir izin alinmaksizin bu eser, ürün ve yayinlar üzerinden gelir dahi elde edilebilmektedir. Bu noktada, haklari ihlal edilen kisiler çesitli kanuni yollara basvurma ihtiyaci duymaktadir.

Hak ihlali olmasi halinde kisilerin haklarinin korunmasi için basvurulacak olan yolun tespit edilebilmesi için öncelikle ihlalin türü belirlenmelidir. Eger gerçekten bir telif hakki ihlali var ise 5846 Sayili Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarinca öngörülen önlemler alinacakken, telif hakki kapsamina girmeyecek bir durum söz konusu ise Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun eser niteligine haiz olmayan her türlü isaret, resim, ses veya fotografa iliskin hükümleri ile diger mevzuatlara bakmak gerekecektir.

5846 Sayili FSEK md. 4'te eser tanimi su sekilde yapilmistir: "Güzel sanat eserleri, estetik degere sahip olan; Yagli ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazilar ve tezhipler, kazima, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, tas, agaç veya diger maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi, Heykeller, kabartmalar ve oymalar, Mimarlik eserleri, El isleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanati ürünleri ile tekstil, moda tasarimlari, Fotografik eserler ve slaytlar, Grafik eserler, Karikatür eserleri, Her türlü tiplemelerdir. Krokiler, resimler, maketler, tasarimlar ve benzeri eserlerin endüstriyel model ve resim olarak kullanilmasi, düsünce ve sanat eserleri olmak sifatlarini etkilemez." Yine ihtiyaç duyacagimiz bir baska terim olan sinema eserleri ise FSEK md. 5'te su sekilde tanimlanmistir: "Sinema eserleri, her nevi bedii, ilmi, ögretici veya teknik mahiyette olan veya günlük olaylari tespit eden filmler veya sinema filmleri gibi, tespit edildigi materyale bakilmaksizin, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle iliskili hareketli görüntüler dizisidir"

Hak ihlali halinde, yukaridaki tanimlar dikkate alinarak hak ihlaline konu yayimin eser niteligine haiz olup olmadiginin tespit edilmesi önem arz etmektedir. Nitekim, eser niteligini haiz bir yayinin hak ihlaline ugramasi halinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu md. 66 – md. 72 uyarinca ilgili önlemler alinabilecek ve hukuki yollara basvurulabilecekken yayinin eser niteligine haiz olmamasi halinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu md. 84 uyarinca ilgili önlemler alinacak olup bu durumda "telif hakki" ihlalinden söz edilemeyecektir.

1. Eser Niteligine Haiz Bir Yayinin Sosyal Medya Üzerinden Hak Ihlaline Ugramasi Halinde:


Eser niteligine haiz bir yayinin hak ihlaline ugramasi halinde dogrudan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun ilgili hükümleri uygulanir. Kanun uyarinca eserlerin mali, manevi ve baglantili haklari bulunmaktadir. Bu haklar kisaca "telif haklari" olarak ifade edilmektedir. Telif haklarinin ihlal edilmesi halinde; erisimin engellenmesi ve/veya içerigin çikarilmasi talebinde bulunulmasi, Cumhuriyet Savciligina sikayette bulunulmasi ve hukuk davasi açilmasi gibi yöntemler izlenecektir.

Eser sahibinin mali haklari; isleme, yayma, çogaltma, temsil ve umuma iletim hakkidir. Manevi haklari ise; umuma arz, adin belirtilmesi, eserde degisiklik yapilmasini men etme ile eser sahibinin malik ve zilyetlere karsi haklaridir. Sosyal medya üzerinden, bir eserin izinsiz bir sekilde yayimlanmasi halinde eser sahibinin mali haklarindan olan umuma iletim hakkinin ihlal edildigi söylenebilecektir. Zira mali haklardan olan umuma iletim hakki; bir eserin aslini veya çogaltilmis nüshalarini, radyo-televizyon, uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayin yapan kuruluslar vasitasiyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere isaret, ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayinlanmasi ve yayinlanan eserlerin bu kuruluslarin yayinlarindan alinarak baska yayin kuruluslari tarafindan yeniden yayinlanmasini ifade eder. Bu nedenle, internet üzerinden yapilan her türlü yayin umuma iletim hakkini ihlal etmektedir.

Bu hususta FSEK Madde 71/1 ile "Bir eseri, icrayi, fonogrami veya yapimi hak sahibi kisilerin yazili izni olmaksizin isleyen, temsil eden, çogaltan, degistiren, dagitan, her türlü isaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma ileten, yayimlayan ya da hukuka aykiri olarak islenen veya çogaltilan eserleri satisa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek suretiyle ya da sair sekilde yayan, ticarî amaçla satin alan, ithal veya ihraç eden, kisisel kullanim amaci disinda elinde bulunduran ya da depolayan kisi hakkinda bir yildan bes yila kadar hapis veya adlî para cezasina hükmolunur." düzenlemesi yapilmistir. Bu çerçevede, bir eserin internet ortaminda izinsiz bir sekilde yayinlanmasi halinde eser sahibinin sikâyette bulunma hakki mevcuttur.

Ilgili maddenin gerekçesi: "Maddenin (1) numarali bendi altinda seçimlik hareketli bir suç tanimi yapilmistir. Söz konusu suç olusturan fiiller, bir eseri hak sahibi kisilerin yazili izni olmaksizin bir ticari faaliyet çerçevesinde islemek, çogaltmak, dagitmak, yaymak, elektronik ortam da dahil olmak üzere yayimlamak ya da hukuka aykiri olarak islenen veya çogaltilan eserleri satisa arz etmek, satmak, ticari amaçla satin almak, ithal veya ihraç etmek, elinde bulundurmak ya da depolamak olarak gösterilmistir. Suçun konusu bu Kanunla koruma altina alinan manevi veya mali haklarin iliskin oldugu fikri eserdir. Bu suçun olusabilmesi için, söz konusu seçimlik hareketlerden birinin, hak sahibi kisilerin yazili izni olmaksizin gerçeklestirilmesi gerekir." seklindedir. Bu nedenle eserin internet ortaminda izinsiz bir sekilde yayinlanmasi halinde direkt "Mali, Manevi veya Baglantili Haklara Tecavüz" suçunun olustugundan bahsedilebilir. Bu suç tipinde ilgili seçimlik hareketlerden herhangi birinin, hak sahibinin yazili izni bulunmaksizin gerçeklestirilmesi ile suç olusmaktadir. Bu nedenle, sosyal medya üzerinden yapilan paylasimlara karsi telif hakkini korumak için sikâyet yoluna gidilebilir.

Kullanilabilecek ikinci yöntem ise, erisimin engellenmesi talebinde bulunmaktir. FSEK Ek Madde 4'ün getirmis oldugu tedbir ile, ihlale konu eserlerin erisiminin engellenebilmesi mümkündür. Söz konusu Ek Madde 4 uyarinca, eser sahipleri ile baglantili hak sahiplerinin haklarinin servis ve bilgi içerik saglayicilar tarafindan ihlali halinde, hak sahiplerinin basvurulari üzerine ihlâle konu eserlerin içerikten çikarilmasina karar verilir. Bu prosedürün uygulanmasi için öncelikle eseri yayinlayan içerik saglayicisina ihtarname gönderilerek üç gün içinde ihlâlin durdurulmasini istenmelidir. Içerik saglayicinin hak sahibinin ihtarina üç günlük süre içinde uymamasi halinde, eser sahibi Cumhuriyet Savciligina basvuru yaparak üç gün içinde internete erisimi saglayan servis saglayicidan ihlale devam eden içerik saglayicisina verilen hizmetin durdurulmasini talep edebilir. Talebin yerine getirilmesi sonucu ihlalin durdurulmasi halinde içerik saglayicisina yeniden servis saglanilacaktir.

Bir diger yöntem ise hukuk davasi açarak zararin tazminini talep etmektir. Bu hususta FSEK md. 66 ile md. 70 araliginda hukuk davalarina iliskin hükümler düzenlenmistir. Bu hükümlere göre eser sahibinin; tecavüzün ref'i ve men davasi açma hakki, tazminat davasi, manevi tazminat davasi ve tecavüzün olup olmadiginin tespiti davasi açilabilir.

FSEK md. 68 uyarinca mali haklara tecavüz halinde talep edilebilecek tazminat miktari belirlenmistir: "Eseri, icrayi, fonogrami veya yapimlari hak sahiplerinden bu Kanuna uygun yazili izni almadan, isleyen, çogaltan, çogaltilmis nüshalari yayan, temsil eden veya hertürlü isaret, ses veya görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletenlerden, izni alinmamis hak sahipleri sözlesme yapilmis olmasi halinde isteyebilecegi bedelin veya bu Kanun hükümleri uyarinca tespit edilecek rayiç bedelin en çok üç kat fazlasini isteyebilir." Isbu düzenleme uyarinca tazminat davalarinda, söz konusu eserin umuma iletilebilmesi için sözlesme yapilmis olmasi halinde talep edilecek olan telif bedelinin üç kat fazlasina kadar tazminat talebinde bulunulabilir.

2. Eser Niteligine Haiz Olmayan Bir Yayinin Hak Ihlaline Ugramasi Halinde:


Eser niteligine haiz olmayan bir yayinin izinsiz sekilde paylasilmasi halinde; kisilik haklarinin ihlali hali var ise erisimin engellenmesi talep edilebilecegi gibi, kisilik haklarinin ihlalinin olmamasi ve yapilan paylasimin FSEK md. 84 kapsaminda degerlendirilebilmesi halinde haksiz rekabet hükümleri uygulanarak hem ceza yargilamasi hem de hukuk yargilamasi yoluna gidilebilir.

5651 sayili Kanun'un 9. maddesinde, kisilik haklari ihlal edilen kisilerin sulh ceza hakimine basvurarak içerigin çikarilmasini ve/veya erisimin engellenmesini talep edebilecegi düzenlenmistir. Bu hükümler uyarinca, kisilik haklarinin ihlali niteligindeki paylasimlarda erisimin engellenmesi ve/veya içerigin çikarilmasini talep etmek mümkündür.

Nitekim, kisilik haklarinin ihlalinin olmasi veya olmamasi halinde Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nun 84. Maddesi hükmü uygulanabilecektir. Isbu hüküm uyarinca; "Bir isareti, resim veya sesi, bunlari nakle yariyan bir alet üzerine tesbit eden veya ticari maksatlarla hakli olarak çogaltan yahut yayan kimse, ayni isaretin, resmin veya sesin 3 üncü bir kisi tarafindan ayni vasitadan faydalanilmak suretiyle çogaltilmasini veya yayimlanmasini menedebilir. Tecavüz eden tacir olmasa bile birinci fikra hükmüne aykiri hareket edenler hakkinda haksiz rekabete mütaallik hükümler uygulanir. Eser mahiyetinde olmiyan her nevi fotograflar, benzer usullerle tesbit edilen resimler ve sinema mahsulleri hakkinda da bu madde hükmü uygulanir." Ilgili hükme göre, eser mahiyetinde olmayan; fotograflar, resimler ve sinema ürünleri hakkinda haksiz rekabet hükümleri uygulanarak Cumhuriyet Savciligina sikâyette bulunulabilecegi gibi tazminat davasi açilmasi da mümkündür.

SONUÇ:


Sosyal medya üzerinden yapilan paylasimlar ile telif hakki ihlaline ugranilmasi haline iliskin olarak, hukukumuzda çesitli düzenlemeler yapilmistir. Eserlerin izinsiz paylasilmasi ve degistirilmesi gibi durumlarda hak sahipleri söz konusu yayinin kaldirilmasini talep edebilecek, konuyla ilgili sorusturma baslatilmasi için Cumhuriyet Savciligina basvurabilecek veya tazminat davasi açabilecektir. Sosyal medyaya iliskin düzenlemeler gün geçtikçe artmakta ve gelismektedir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.