Turkey: 2023 Yili Beyanname Verilecek Menkul Sermaye İratları

(Kar Payı, Devlet Tahvili/Hazine Bonosu/Eurobond Faizi, Off-Shore/Alacak Faizi vb.)

İmdat TÜRKAY/Gelir İdaresi Grup Başkanı

Özet:  2023 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bazıları için 1 Mart-1 Nisan 2024 döneminde yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi gerekmektedir. Bu çalışmada, menkul sermaye iradının beyanında; beyan edilecek/edilmeyecek iratlar, uygulanacak istisnalar, indirilebilecek bazı harcamalar, yıl içinde kesilen vergilerin mahsup ve iadesi gibi konular örnek olaylar çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar kelimeler: Menkul sermaye iradı, yurtiçi/yurtdışı kar payı, Devlet tahvili/Hazine bonosu/Eurobond faizi, özel sektör faizi, off-shore ve alacak faizi, Dijital Vergi Dairesi/HBS.

1. Giriş

2023 yılında tam/dar mükellef gerçek kişilerin elde ettiği beyana tabi gelirleri yıllık beyanname ile beyanı Mart/2024 ayında yapılacaktır. Tacirler, çiftçiler ve serbest meslek erbabı 2023 yılındaki ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden kazanç temin etmemiş olsalar bile, yıllık beyanname verirler. Ancak, menkul sermaye iradı, kira, ücret ile diğer kazanç ve iratları elde eden kişilerin yıllık beyanname vermelerini gerektiren bir gelirleri varsa yıllık beyanname vermeleri gerekmekte, aksi takdirde mükellefiyet açtırmalarına ve beyanname vermelerine gerek bulunmamaktadır.

Menkul sermaye iratlarında; GVK'nın geçici 67. maddesine göre tevkif suretiyle vergiye tabi olan, istisna hadleri içinde kalan, beyanname verme sınırını aşmayan, indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla beyanı gerekmeyen iratlar için yıllık beyanname verilmesi söz konusu değildir. Diğer gelir unsurları için beyanname verilmesi halinde de bu gelirlerin yıllık beyannameye dahil edilmez. Bu durumda, yıl içinde gelir vergisi tevkifatı yapılmış ise bu kesintiler nihai vergi olmaktadır. 2023 yılında gerçek kişiler tarafından elde edilen menkul sermaye iratlarının;

• Bir kısmı GVK'nın geçici 67. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulduğu için beyan edilmeyecek,
• Bir kısmı istisna hadleri içinde kaldığı için beyan edilmeyecek,
• Bir kısmı 2023 yılı beyan edilecek gelir toplamının yıllık beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aşmadığı için beyan edilmeyecek,
• Bir kısmı vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmadıkları için 2023 yılı için 8.400 TL'yi aşmadığı için beyan edilmeyecek,
• Bir kısmı da indirim oranı uygulamasına tabi olup ancak 2023 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranının birden büyük çıkması nedeniyle beyan edilmeyecektir.

7491 sayılı Kanunla GVK'nın "Menkul sermaye iratlarında" istisnaları düzenleyen 22. maddesine eklenen ve 1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelirler ve kazançlara uygulanmak üzere yürürlüğe giren düzenlemeye göre; kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu beyan döneminde, yurt dışından elde edilen kar paylarının yarısının gelir vergisinden istisna edilmesine ilişkin düzenlemenin ilk uygulaması da başlayacaktır. 

2023 yılında yıllık beyanname vermeyi gerektiren menkul sermaye iradı elde edenlerin, Dijital Vergi Dairesi üzerinden Hazır Beyan Sistemine giriş yaparak internet ortamında, vergi dairesine gitmeden, Gelir İdaresi tarafından önceden hazırlanmış olan yıllık beyannamelerini kolay ve hızlı bir şekilde vermeleri mümkün bulunmaktadır.

2. Vergiden İstisna Edilen Menkul Sermaye İratları

Gelir Vergisi Kanununa göre, kazanç ve iratların istisna hadleri içinde kalan kısmı için yıllık beyanname verilmeyecektir. Gelir vergisinden istisna edilen kazanç ve iratlar için yıllık beyanname verilmez ve diğer gelir unsurları için beyanname verilmesi halinde de istisna edilen tutarlar yıllık beyannameye dahil edilmez. Kazanç ve iratların istisna hadleri bazı kazanç ve iratlarda elde edilen gelirin tamamını kapsarken, bazıları ise belli limitler dahilinde istisna edilmiştir. Buna göre, GVK'nın "Menkul sermaye iratlarında" istisnaları düzenleyen 22. maddesine göre;

• Sigorta süresi en az on yıl veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden müstesnadır. Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları hâlinde, ayrılma tarihinde yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarı üzerinden, 94. maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (a) alt bendine göre tevkifat yapılır. İrat tutarlarının tespitinde 75. maddede yer alan hükümlere uyulur.
• GVK'nın 75. maddesinin ikinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (b) alt bendi ile aynı fıkranın (16) numaralı bendinin (c) alt bendi kapsamında yapılan ödemeleri, sigorta süresi on yıl ve üzeri veya ömür boyu olan tek primli yıllık gelir sigortalarına yatıranların, bu sigorta için yatırdıkları kısma tekabül eden ödemelerin içerdiği irat tutarları gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutarlar üzerinden 94. maddenin birinci fıkrasının (15) ve (16) numaralı bentlerine göre tevkifat yapılmaz.

Şu kadar ki; bu istisnadan yararlananların vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenler hariç olmak üzere, ödeme alarak on yıl tamamlanmadan tek primli yıllık gelir sigortalarından ayrılmaları hâlinde, bu fıkraya göre istisna edilen tutarlar üzerinden, ödemenin kaynağına göre 94. maddenin birinci fıkrasının (15) numaralı bendinin (a) alt bendi veya aynı fıkranın (16) numaralı bendinin (b) alt bendi için belirlenen oranlar dikkate alınarak tevkifat yapılır. İrat tutarlarının tespitinde 75. maddede yer alan hükümlere uyulur.

• Tam mükellef kurumlardan elde edilen, GVK'nın 75. maddesinin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. Bilindiği üzere, GVK'nın 75. maddesinin birinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı, kaynağı ne olursa olsun menkul sermaye iradı sayılan iratlar şunlardır; her nevi hisse senetlerinin kâr payları, iştirak hisselerinden doğan kazançlar ve kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları.

İstisna edilen tutar üzerinden 94. madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.

• 7491 sayılı Kanunla eklenen ve 1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelirler ve kazançlara uygulanmak üzere 28.12.2023 tarihinde yürürlüğe giren hükme göre; kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı, bu kurumların ödenmiş sermayesinin en az %50'sine sahip olunması ve kâr payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye'ye transfer edilmesi şartıyla gelir vergisinden müstesnadır.

3.  Tutarı Ne Olursa Olsun Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları

Bazı menkul sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez ve diğer gelirler nedeniyle verilen yıllık beyannameye de dahil edilmez. Buna göre, hiçbir şekilde beyan edilmeyecek menkul sermaye iratları şöyledir:

• Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş olan; mevduat faizleri, özel finans kurumlarınca (katılım bankaları) kar ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kar payları ve repo kazançları,
• 10/7/2001 tarihinden önce kurulmuş olanlar hariç olmak üzere tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin ve bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
• Kurumlar vergisi mükelleflerince 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halin de, gerçek kişilerce elde edilen kar payları,
• Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları.

4. 2023 Yılında 15 0.000 TL'yi Aşan Menkul Sermaye İratlarının Yıllık Beyanı

2023 yılında elde edilen ve aşağıda yer alan menkul sermaye iratları belirlenen beyanname verme sınırını aşmadığı sürece beyan edilmeyecek, elde edilen gelirin yıllık beyanname verme sınırı olan 150.000 TL'yi aşması halinde ise bu gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

• 01.01.2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden elde edilen gelirler,
• Tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan gelirler,
• Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar payları.

2023 yılında elde edilen menkul sermaye iratları toplamının beyanname verme sınırı olan 150.000 TL'yi aşıp aşmadığının tespitinde; indirim oranı ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.

5. Tevkifat ve İstisna Uygulanmayan Menkul Sermaye İratlarında Yıllık Beyan Sınırı

Türkiye'de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan bazı menkul sermaye iratları 2023 yılı için belirlenen 8.400 TL'lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edileceklerdir. Buna göre, 2023 yılı için belirlenen tutarı aşması halinde beyan edilecek menkul sermaye iratları şöyledir;

• Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,
• Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller (1/1/2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler),
• İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar,
• Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
• Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (Yurt dışından elde edilen ve GVK 22/4. maddeye göre istisna kapsamında olan kar payları hariç),
• Her türlü alacak faizleri.

2023 yılı için beyanname verme sınırı olarak belirlenen 8.400 TL'lik tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğinin tespitinde dikkate alınacak bir haddir. Buna göre, menkul sermaye iradı olarak elde edilen gelir 8.400 TL'yi aşıyorsa elde edilen gelirin tamamı beyan edilecektir. Bu tutarı aşmayan söz konusu iratlar için yıllık beyanname verilmeyecektir.

2023 yılı gelirleri için belirlenen 8.400 TL'lik bu tutar, yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı uygulanmayacak olup bu gelirler ile vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarının toplam tutarı dikkate alınarak hesaplanacaktır.

Örnek 1:  Kişi, 2023 yılında kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) tevkifatsız olarak 150.000 TL faiz geliri elde etmiştir. Ayrıca, bir alacak davasını kazanması sonucunda mahkeme kararına istinaden 50.000 TL tevkifatsız alacak faizi elde etmiştir.

GVK'nın 86/1-d maddesine göre tevkifat ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iratları olan 50.000 TL alacak faizi ve 150.000 TL kıyı bankacılığından (off-shore) elde edilen faiz geliri toplamı olan 200.000 TL, 2023 yılı için beyanname verme sınırı olan 8.400 TL'yi aşması nedeniyle yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Örnek 2:  Kişi, 2023 yılında 120.000 TL alacak faizi ve net 220.000 TL tam mükellef bir kurumdan kar payı elde etmiştir. Kar payından 2023 yılında %10 oranında 24.444,4 TL vergi kesintisi yapılmıştır.

Yıllık beyannamede brüt kar payı beyan edilecek ve yıl içinde kesilen vergi mahsup edilecektir. Buna göre, brüt kar payı tutarı: 220.000/0,90=244.444,4 TL olmaktadır.

Örnekte yer alan 120.000 TL alacak faizi kesinti ve istisna uygulanmayan bir gelir olup bu gelirin toplamı 2023 yılı için beyanname verme sınırı olan 8.400 TL'yi aştığından tamamı beyan edilecektir.

Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%10) tabi tutulmuş brüt 244.444,4 TL'lik kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 122.222,2 TL, tek başına 2023 yılı beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aşmasa dahi, GVK'nun 86/1-c maddesi hükmü gereğince vergiye tabi gelir toplamı olan (120.000+122.222,2=) 242.222,2 TL, 2023 yılı için 150.000 TL'lik beyanname verme sınırını aşması nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesine dâhil edilecektir.

Alacak faizi	120.000,00 TL
Kar payı geliri (brüt)	244.444,40 TL
İstisna tutarı (244.444,4 X 1/2)	122.222,20 TL
Kar payı geliri (244.444,4 – 122.222,2)	122.222,20 TL
Beyan edilecek gelir tutarı (120.000 + 122.222,2)	242.222,20 TL
Hesaplanan gelir vergisi	51.399,99 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi	24.444,40 TL
Ödenmesi gereken gelir vergisi (51.399,99-24.444,4)	26.955,59 TL
Ödenmesi gereken damga vergisi	467,20 TL

6. 2023 Yılı  İndirim Oranının Birden Büyük Olması Dolayısıyla Beyan Edilmeyecek Menkul Sermaye İratları

324 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre, 2023 takvim yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının yıllık beyanında dikkate alınacak indirim oranı belirlenmiştir. 213 sayılı VUK hükümlerine göre, 2023 yılı için tespit edilmiş olan yeniden değerleme oranı %58,46'dır. Bu dönemde Devlet tahvili ve Hazine bonosu ihalelerinde oluşan bileşik ortalama faiz oranı ise %16,59'dur. Buna göre, 2023 yılında elde edilen bir kısım menkul sermaye iradının beyanında uygulanacak indirim oranı (%58,46/%16,59=) %352,38 olmuştur. Bu oranlar dikkate alındığında, 2023 yılı gelirlerine uygulanacak indirim oranı birden büyük çıkmaktadır.

Bu kapsamda, 2023 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarından,  1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan ve GVK'nın 75/5 numaralı bendinde sayılan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul kıymetlerden sağlanan gelirler indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla beyan edilmeyecektir.

Dövize, altına veya başka bir değere endeksli menkul kıymetler ile döviz cinsinden ihraç edilen menkul kıymetlerden elde edilen menkul sermaye iratlarının ve ticari işletmelere dahil kazanç ve iratların beyanında indirim oranı uygulanmamaktadır.

GVK'nın geçici 67 nci maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, anılan Kanunun 75 inci maddesinin ikinci fıkrasının (7), (12) ve (14) numaralı bentlerinde yazılı menkul sermaye iratları 1/1/2006 tarihinden itibaren nihai olarak tevkifat yoluyla vergilendirilmekte olup bu gelirlerin beyanı ve bu gelirlere indirim oranı uygulanması söz konusu değildir.

7. 2023 Yılında Elde Edilen Kar Payları İçin Yıllık Beyanname Verilmesi

Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, vergiye tabi gelir 2023 yılı için 150.000 TL'yi aşıyor ise beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde karın dağıtımı aşamasında yapılan % 10 (4936 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı gereğince, 21/12/2021 tarihinden itibaren) oranındaki vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup edilecek olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir.

Gelir Vergisi Kanununun 75/1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yer alan gelirler, vergi uygulaması bakımından kar payı olarak adlandırılmakta olup bu kapsamda olan kar payları şöyledir:

• Her nevi hisse senetlerinin kar payları (Söz konusu hisse senetleri daha ziyade anonim şirket hisse senetleri olmaktadır. Sermaye Piyasası Kanununa göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kar payları da bu kapsamdadır.).
• İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kar payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu kapsamdadır.).
• Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları (Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret sayılmaktadır.).

GVK'nın 22. maddesine göre, tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75. maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergisinden istisna edilmiştir. Bu nedenle, tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi başka gelirlerin bulunmaması halinde, 2023 yılında vergiye tabi gelir 150.000 TL'yi aşıyor ise yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, karın dağıtımı aşamasında yapılan %10 oranındaki vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dâhil) mahsup edilecek olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir.

Öte yandan, 27/12/2023 tarihli ve 7491 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeyle (1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelirler ve kazançlara uygulanmak üzere) kanuni ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki kurumlardan elde edilen yukarıda sayılan kar paylarının yarısı, bu kurumların ödenmiş sermayesinin en az %50'sine sahip olunması ve kar payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye'ye transfer edilmesi şartıyla gelir vergisinden istisna olup, istisna düşüldükten sonra kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınarak yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan edilecektir.

Ayrıca, kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

Yine, 1/1/1999-31/12/2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun geçici 61 inci maddesi kapsamında vergi kesintine tabi tutulmuş olan yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9'u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyan edilen tutarın 1/5'lik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.

Örnek 3: Kişi 2023 yılında brüt 300.000 TL kar payı elde etmiştir. Ödevlinin tam mükellef bir kurumdan elde ettiği kesintiye (%10) tabi tutulmuş brüt kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olduğundan, kalan 150.000 TL kar payı için, 2023 yılı beyanname verme sınırı olan 150.000 TL'yi aşmadığından gelir vergisi beyannamesi verilmeyecektir. Yıl içinde yapılan %10 oranındaki 30.000 TL tevkifat nihai vergi olacaktır.

Örnek 4: Kişi 2023 yılında tam mükellef bir kurum olan (X) A.Ş.'den brüt 5.000.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiştir. Elde edilen kar payı üzerinden kurum bünyesinde ödeme anında %10 nispetinde 500.000 TL vergi kesintisi yapılmıştır. Ödevlinin beyana tabi başka bir gelirinin olmadığını varsayalım.

Ödevlinin elde ettiği 5.000.000 TL kar payının yarısı GVK'nın 22. maddesine göre gelir vergisinden istisna olup kalan yarısı 2.500.000 TL'dir. Bu tutar, 2023 yılı için beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aştığı için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Buna göre, kar payının beyanı ile ödenecek gelir vergisi ve damga vergisi şöyle olacaktır.

Elde edilen brüt kar payı tutarı	5.000.000 TL
İstisna tutarı (5.000.000 X 1/2)	2.500.000 TL
Kalan tutar (5.000.000 – 2.500.000 )	2.500.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi	861.400 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi	500.000 TL
Ödenecek gelir vergisi (861.400-500.000=)	361.400 TL
Ödenecek damga vergisi	467,20 TL

Örnek 5:  Kişi, 2023 yılında tam mükellef bir A.Ş.'ten brüt 1.600.000 TL, dar mükellef bir A.Ş.'ten 4.000.000 TL tutarında kar payı (temettü) elde etmiş olup kişinin beyana tabi başka geliri yoktur. Tam mükellef Anonim Şirket'ten elde edilen kar payından yıl içinde kurum bünyesinde %10 oranında 160.000 TL vergi kesintisi yapılmıştır.

Kişi, Gelir Vergisi Kanununun 22/4 üncü maddesinde (27/12/2023 tarih ve 7491 sayılı Kanunla eklenen hükme göre, 1/1/2023 tarihinden itibaren elde edilen gelirler ve kazançlara uygulanmak üzere) yer alan yurt dışındaki şirketin ödenmiş sermayesinin en az %50'sine sahip olunması ve kâr payının elde edildiği takvim yılına ilişkin yıllık gelir vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye'ye transfer edilmesi şartlarını sağlamış olduğundan dar mükellef A.Ş.'ten elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup istisna sonrası kalan 2.000.000 TL'nin tamamı beyan edilecektir.

Kişinin, tam mükellef Anonim Şirket'ten elde ettiği kar payı olan 1.600.000 TL'nin yarısı istisna olup kalan tutar beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aşması nedeniyle beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yapılmış olan vergi kesintisinin tamamı hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.

Kişinin 2023 yılında tam/dar mükellef A.Ş.'ten elde ettiği kar paylarının beyanı şöyle olacaktır.

Tam mükellef A.Ş.'ten elde edilen kar payı geliri (brüt)	1.600.000 TL
Dar mükellef A.Ş.'ten elde edilen kar payı geliri (brüt)	4.000.000 TL
Toplam kar payı tutarı	5.600.000 TL
İstisna tutarı (1.600.000 X 1/2) + (4.000.000 X 1/2)	2.800.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı (5.600.000-2.800.000=)	2.800.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi	981.400 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi (1.600.000 X %10)	160.000 TL
Ödenmesi gereken gelir vergisi (981.400-160.000=)	821.400 TL
Ödenmesi gereken damga vergisi	467,20 TL

8. Devlet Tahvili, Hazine Bonosu Faiz Gelirinin Yıllık Beyanı

Devlet tahvili ve Hazine bonosu (TL cinsinden) faiz gelirlerinin vergilendirilmesinde iki hususun bilinmesi gerekmekte olup birincisi ihraç tarihi diğeri ise (TL) cinsinden mi yoksa dövize, altına veya başka bir değere mi endeksli olup olmadığıdır.

Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu (TL cinsinden) Faiz Gelirleri:

• 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edildiyse, indirim oranının birden büyük olması nedeniyle beyan edilmeyecektir.
• 1/1/2006 tarihinden sonra ihraç edildiyse, geçici 67. madde kapsamında vergi kesintisine tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.

Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu (Dövize, altına veya başka bir değere endeksli) Faiz Geliri:

• 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edildiyse 150.000 TL'yi aşıyorsa beyan edilecektir.
• 1/1/2006 tarihinden sonra ihraç edildiyse, geçici 67. madde kapsamında vergi kesintisine tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.

Örnek 6: Kişi, 2023 yılında 1/1/2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden brüt 2.000.000 TL tutarında faiz geliri elde etmiştir. 2023 yılı için belirlenen indirim oranının birden büyük olması dolayısıyla kişi tarafından 1/1/2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir.

Örnek 7: Kişi 2023 yılında, ihraç tarihi 30/07/2005 olan döviz cinsinden Devlet tahvilinden 1.500.000 TL faiz geliri ile işyeri olarak kiraya verdiği işyerinden 500.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 100.000 TL'lik (%20 oranında) gelir vergisi kesintisi yapılmıştır.

Kişi, işyeri kira geliri ile ilgili olarak götürü gider yöntemini seçmiştir. Kişinin elde ettiği faiz gelirine, Devlet tahvili döviz cinsinden olduğundan indirim oranı uygulanmayacak olup, işyeri kira geliri tutarı ile döviz cinsinden Devlet tahvili faiz geliri toplamı 2023 yılı için 150.000 TL olarak belirlenen yıllık beyan sınırını aştığı için beyan edilecektir. Mükellefin beyanı aşağıdaki gibi olacaktır.

Devlet tahvili faizi (Dövize endeksli)	1.500.000 TL
Gayrimenkul sermaye iradı (işyeri kira geliri)	500.000 TL
Götürü gider (500.000 X %15)	75.000 TL
Safi kira geliri (500.000 – 75.000)	425.000 TL
Toplam gelir (1.500.000 + 425.000)	1.925.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi	631.400 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi	100.000 TL
Ödenmesi gereken gelir vergisi (631.400-100.000)	531.400 TL
Ödenmesi gereken damga vergisi	467,20 TL

9. Eurobondlardan Elde Edilen Faiz Gelirinin Yıllık Beyanı

Vergi uygulaması bakımından Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi değerlendirilmekte olan Eurobondlar yurtdışında ihraç edilmiş olduğundan geçici 67. madde kapsamında değildir. Dolayısıyla ihraç tarihine bakılmaksızın 2023 yılında elde edilen ve 150.000 TL'yi aşan Eurobond faiz gelirleri yıllık beyanname ile beyan edilecektir.

Örnek 8:  Kişi 2023 yılında, 1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 1.800.000 TL tutarında faiz geliri ve 5.000.000 TL döviz cinsinden ihraç edilen Devlet tahvili (Eurobond) faiz geliri bulunmaktadır.

2023 yılı indirim oranının birden büyük olması nedeniyle kişi tarafından 1/1/2006 tarihinden önce (TL) cinsinden ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden 2023 yılında elde edilen faiz geliri beyan edilmeyecektir.

Ancak, 5 milyon lira olan Eurobond faiz geliri, döviz cinsinden Devlet tahvilinden kaynaklandığı için bu gelire indirim oranı uygulanmayacaktır. Eurobond faiz geliri 2023 yılı beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aştığından beyan edilecektir. Mükellefin beyanı şöyle olacaktır.

1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilmiş olan Devlet tahvilinden elde edilen faiz geliri 1.800.000 TL	Beyan yok (2023 yılı indirim oranı birden büyük)
Devlet tahvili faizi geliri (Eurobond)	5.000.000 TL
Beyan edilecek gelir tutarı	5.000.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi	1.861.400 TL
Ödenmesi gereken gelir vergisi	1.861.400 TL
Ödenmesi gereken damga vergisi	467,20 TL

10. Özel Sektör Tahvilleri ve Kira Sertifikalarından Elde Edilen Gelirlerin Yıllık Beyanı

Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulan tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen faiz gelirleri 20/3/2019 tarihli ve 842 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına istinaden vadelere göre %0, %3 ve %7 oranında; bunlar dışında kalan özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirleri ise anılan madde kapsamında %10 oranında vergi kesintisine tabi tutulmaktadır.

2023 yılında elde edilen ve 150.000 TL'yi aşan vergi kesintisine tabi tutulmuş söz konusu faiz gelirleri beyan edilecektir. Kira sertifikaları dâhil olmak üzere 1/1/2006 tarihinden sonra yurt içinde ihraç edilen tüm özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirleri ise geçici 67. madde kapsamında vergilendirilmekte olduğundan, bu gelirler için beyanname verilmeyecektir.

11. Dar Mükellef Gerçek Kişilerin Elde Ettiği Menkul Sermaye İratlarının Yıllık Beyanı

Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler vergi mevzuatımızda dar mükellef olarak kabul edilmekte olup, sadece Türkiye içinde elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilmektedirler. Gelir Vergisi Kanununun "Toplama Yapılmayan Haller" başlıklı 86/2. maddesinde yer alan hüküm gereğince dar mükellefler; tamamı Türkiye'de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık beyanname vermeyecekler ve diğer gelirleri için beyanname vermeleri halinde de bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyeceklerdir.

210 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yapılan açıklamaya göre, çalışma veya oturma izni alarak altı aydan fazla bir süre yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları, Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve iratlar bakımından dar mükellefiyet esasında vergilendirilmektedir. Dar mükellefiyet esasında vergilendirilecek söz konusu vatandaşlarımızın, Türkiye'de elde ettiği gelirin tamamının kesinti suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratlarından ibaret olması halinde bu gelir için beyanname verilmeyecektir.

Yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları dahil dar mükellefiyete tabi olanlar, Türkiye'de elde ettikleri vergi kesintisine tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının tamamını, elde etme tarihinden itibaren 15 gün içinde münferit beyanname ile bildirecek ve vergisini de aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir.

GVK'nın 3 üncü maddesine göre; resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye'de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları tam mükellef sayılarak tam mükellefiyet esaslarına göre vergilendirilecektir.

12. 2023 Yılında Elde Edilen Menkul Sermaye İratlarının Beyanına İlişkin Özet Tablo

2023 yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının vergilendirilmesine yönelik olarak oluşturulan aşağıdaki tablo, mükelleflerin menkul sermaye iratları dışında, beyanı gereken başka gelirlerinin olmadığı varsayılarak hazırlanmıştır (www.gib.gov.tr/Rehberler ve Broşürler, MSİ Elde Eden Mükellefler İçin Vergi Rehberi). Mükelleflerin, menkul sermaye iradından başka gelirlerinin de olması durumunda, gelirin toplanması ve beyanı ile toplama yapılmayan hallerin dikkate alınması gerekmektedir.  

MENKUL SERMAYE İRADININ TÜRÜ	BEYAN DURUMU	ÖZELLİKLERİ
Mevduat faizleri	Beyan Dışı	Vergi kesintisine tabi tutulmuştur. Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceklerdir.
Katılım Bankalarınca Ödenen Kar Payları	Beyan Dışı
Repo Gelirleri	Beyan Dışı
1/1/2006 tarihinden itibaren yurt içinde ihraç edilen Devlet tahvili ve Hazine bonolarının faiz gelirleri (Yurt içinde ihraç edilen kira sertifikaları dahil)	Beyan Dışı
1/1/2006 tarihinden itibaren yurt içinde ihraç edilen özel sektör tahvillerinin faiz gelirleri (Yurt içinde ihraç edilen kira sertifikaları dahil)	Beyan Dışı
10/7/2001 tarihinden önce kurulanlar hariç olmak üzere tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları	Beyan Dışı	Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceklerdir.
Bireysel emeklilik sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları	Beyan Dışı	Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceklerdir.
Kurumların karlarını sermayeye eklemek suretiyle gerçekleştirdikleri kar dağıtım işlemlerinde gerçek kişi ortaklarca elde edilen kar payları	Beyan Dışı	Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyeceklerdir.
Kurumlar vergisi mükelleflerince 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde edilen kar payları	Beyan Dışı	İstisna
1/1/2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilen hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller	8.400 TL'yi aşması halinde tamamı beyan edilecektir.	Vergi kesintisi ve istisna uygulanmayan gelirlere ilişkin 8.400 TL'lik beyan haddinin aşılması halinde beyan edileceklerdir.
İştirak hisselerinin sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki karşılığında alınan para ve ayınlar	8.400 TL'yi aşması halinde tamamı beyan edilecektir.	Vergi kesintisi ve istisna uygulanmayan gelirlere ilişkin 8.400 TL'lik beyan haddinin aşılması halinde beyan edileceklerdir.
Her çeşit senetlerin iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri
Kıyı bankacılığından (off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri
Yurt dışından elde edilen diğer menkul sermaye iratları (Yurt dışından elde edilen ve GVK 22. Md'ye göre istisna kapsamında olan kar payları hariç),
Her türlü alacak faizleri
Yurt dışından elde edilen kar payları	GVK 22/4 Md.'de yer alan istisna şartlarının sağlanması halinde elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna olup istisna düşüldükten sonra kalan tutar beyan edilecektir. GVK 22/4 Md.'de yer alan şartların sağlanmaması nedeniyle istisnadan yararlanılmaması durumunda 8.400 TL'yi aşması halinde tamamı beyan edilecektir.
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen her türlü tahvil ve Hazine bonosu faiz gelirleri (TL cinsinden)	İndirim oranının birden büyük olması dolayısıyla beyan edilmeyecektir.
1/1/2006 tarihinden önce ihraç edilen her türlü tahvil ve Hazine bonosu faiz gelirleri (dövize, altına veya başka bir değere endeksli)	İndirim oranı uygulanmayacak olup toplam tutarı 150.000 TL'yi aşıyorsa beyanda bulunulacaktır.	Vergi kesintisi uygulanan gelirlere ilişkin 150.000 TL'lik tutarı aşması halinde beyan edilecektir.
Eurobondlardan elde edilen faiz gelirleri	İndirim oranı uygulanmayacak olup toplam tutarı 150.000 TL'yi aşıyorsa beyanda bulunulacaktır.
Tam mükellef kurumlar tarafından yurt dışında ihraç edilen tahviller ve tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından yurt dışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler	Toplam tutarı 150.000 TL'yi aşıyorsa beyanda bulunulacaktır.
1999-2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerinde elde edilen, kurumlar vergisinden istisna kazançlar ile yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtımı halinde gerçek kişilerce elde edilen kar payları	Elde edilen kar payının net tutarına bu tutarın 1/9'u eklenerek bulunacak tutarın yarısı gelir vergisinden istisna olup kalan tutar 150.000 TL'yi aşıyorsa beyanda bulunulacaktır.
Her türlü hisse senetlerinin kar payları	Elde edilen kar payının brüt tutarının yarısı gelir vergisinden istisna olup kalan tutar 150.000 TL'yi aşıyorsa beyanda bulunulacaktır.
İştirak hisselerinden doğan kazançlar
Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları

13. Türkiye'de Tevkifata Tâbi Tutulmuş Olan Birden Fazla İşverenden Elde Edilen Ücret, Menkul ve Gayrimenkul Sermaye İratlarında Beyan Sınırı

Vergiye tabi gelir toplamının 2023 yılında 150.000 TL'yi aşmaması koşuluyla Türkiye'de tevkifata tâbi tutulmuş olan;

• Birden fazla işverenden elde edilen ücretler,
• Menkul sermaye iratları,
• Gayrimenkul sermaye iratları,

için yıllık beyanname verilmeyecek ve diğer gelirler için beyanname verilse dahi bu gelirler beyannameye dahil edilmeyecektir. Ancak, beyanname verme sınırının aşılması durumda bu gelirlerin tamamı beyan edilecektir. Gelir unsurlarının bir kaçının birlikte elde edilmesi halinde bu gelirlerin beyan edilip edilmeyeceği belirlenirken iki hususun dikkate alınması gerekmektedir. Buna göre;

• 2023 yılı gelirleri için beyan sınırı olan 150.000 TL'nin tespitinde, öncelikle ücret gelirleri diğer gelirler ile ilişkilendirilmeksizin ayrı olarak değerlendirilecektir. Bu değerlendirme sonucu ücret gelirinin beyanı halinde, diğer gelirler tutarı ne olursa olsun (istisna tutarının altında kalanlar hariç) beyannameye dahil edilecektir. 
• Ücret geliri dışındaki diğer gelirler 150.000 TL'lik haddin hesabında ayrı dikkate alınacaktır. İndirim oranı ve istisnaya isabet eden tutarlar 150.000 TL'lik haddin hesabında dikkate alınmayacaktır.

Örnek 9: Kişi, 2023 yılında ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı geliri elde etmiştir. Mesken kira geliri hariç diğer gelirleri yıl içinde tevkif yoluyla vergilendirilmiştir.

-Kişinin 2023 yılında elde ettiği 1.600.000 TL kar payı kurum bünyesinde %10 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 160.000 TL'dir.

-İşyeri kira geliri olan 500.000 TL üzerinden, 2023 yılı içinde %20 oranında 100.000 TL gelir vergisi kesintisi yapılmıştır.

Bu örnek, GVK'nın 86/1-c bendine göre tevkifata tabi birden fazla işverenden alınan ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı toplamının 2023 yılı beyanname verme sınırı olan 150.000 TL'yi aşması halinde yıllık beyanname verilecektir.

1. İşverenden alınan tevkifatlı ücret geliri	1.700.000 TL
2. İşverenden alınan tevkifatlı ücret geliri (2. İşveren 150.000 TL'yi geçmediğinden ve toplam ücret tutarı 1.900.000 TL'yi geçmediğinden beyan edilmeyecek)	120.000 TL
Brüt kar payı tutarı	1.600.000 TL
İstisna tutarı (1.600.000 X 1/2)	800.000 TL
Kalan tutar (1.600.000 – 800.000) (İstisna sonrası kalan tutar beyan sınırı olan 150.000 TL'yi geçtiğinden beyan edilecek)	800.000 TL
Mevduat faizi (GVK'nın geçici 67. maddesine göre beyan yok)	5.000.000 TL
01.01.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri GVK'nın geçici 67. maddesine göre beyan yok)	1.400.000 TL
Tevkifata tabi brüt işyeri kira geliri (Tevkifatlı işyeri kira geliri beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aştığı için beyan edilecek)	500.000 TL
Konut kira geliri (2023 yılı için 21.000 TL mesken istisna tutarını aştığı için beyan edilecek)	220.000 TL
2023 yılında elde edilen toplam gelir tutarı	10.540.000 TL
Yıllık Beyanname ile beyan edilecek gelir tutarı (kar payı, işyeri ve konut kira geliri) (800.000+500.000+220.000=)	1.520.000 TL
Hesaplanan gelir vergisi	488.400 TL
Kesinti yoluyla ödenen vergi
Ödenecek gelir vergisi
Ödenecek damga vergisi	467,20 TL

Öncelikle ücret gelirinin beyan edilip edilmeyeceğinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Kişinin 1. işverenden aldığı ücret hariç diğer işverenden elde ettiği ücret tutarı olan 120.000 TL, 2023 yılı için beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aşmadığından ve tüm işverenlerden aldığı yıllık ücret toplamı da 1.900.000 TL'yi aşmadığından ücret gelirlerinin tamamı için yıllık beyanname verilmeyecektir.

Kişinin 2023 yılında elde ettiği 1.600.000 TL kar payı kurum bünyesinde %10 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmuş olup, bu tutar 160.000 TL'dir. Ödevlinin, elde ettiği kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan yarısı 800.000 TL'dir. Bu tutar 2023 yılı beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aştığı için beyan edilecektir.

Mevduat faizi geliri ve 1.1.2006 tarihinden sonra ihraç edilen Hazine bonosu faiz geliri, GVK'nın geçici 67. maddesine göre tevkifata tabi olduğundan tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecektir.

Tevkifata tabi tutulmuş işyeri kira geliri olan 500.000 TL ise beyan sınırı olan 150.000 TL'yi aştığından beyannameye dahil edilecektir. Konut kira geliri olan 220.000 TL ise 2023 yılı için 21.000 TL'lik mesken istisna tutarını aştığından mutlaka beyan edilecektir.

GVK'nın 86/1-c bendine göre; tevkifata tabi tutulmuş olan birden fazla işverenden alınan ücret, menkul ve gayrimenkül sermaye iradı toplamı 2023 yılı beyanname verme sınırı olan 150.000 TL'yi de aşmaktadır.

Ödevli kar payı, ücret, işyeri ve konut kira gelirinin toplamı olan 1.520.000 TL'yi yıllık beyannameyle beyan edecektir. Ancak ödevli, konut kira gelirine ilişkin olarak mesken istisnasından yararlanamayacaktır. Çünkü, ödevlinin elde ettiği kira, ücret ve menkul sermaye iradı geliri toplamı (10.540.000 TL), GVK'nın 21. maddesine göre 2023 yılı için belirlenen tutar olan 550.000 TL'yi aştığından elde edilen kira geliri için mesken istisnası uygulanmayacaktır.

14. Safi İradın Bulunması İçin Menkul Sermaye İradından İndirilecek Giderler

Safi iradın bulunması için menkul sermaye iradından aşağıdaki giderler indirilebilmektedir.

• Depo etme ve sigorta ücretleri gibi menkul kıymetlerin muhafazası için yapılan giderler,
• Temettü hisseleri ile faizlerin tahsil giderleri (Şirket toplantılarına bizzat veya bilvekale iştirak gibi sermayenin idaresi için yapılan giderler irattan indirilmez),
• Menkul kıymetler ve bunların iratları için ödenen her türlü vergi, resim ve harçlar (gelir vergisi irattan indirilemez).

15. Menkul Sermaye İradı Beyannamesinde Bağ-Kur Primlerinin İndirilmesi

Yıllık beyannamede, menkul sermaye iratlarına ilişkin bildirim doldurulurken, sadece adi komandit şirketlerin komanditer ortakları, limited şirket ortakları ve anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi ortakları ödemiş oldukları Bağ-Kur primlerini elde edilen menkul sermaye iradı tutarıyla sınırlı olmak üzere indirebileceklerdir. Ödenen primlerin, beyan edilen menkul sermaye iradının yetersiz olması halinde, sonraki yıllara devretmesi ve müteakip yıllarda devreden geçmiş yıl zararı olarak indirilmesi mümkün değildir.

16. Beyan Edilen Gelirden İndirim Konusu Yapılabilecek Hususlar

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlere ilişkin gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin yasal şartları taşıması gerekmektedir.

• Hayat/şahıs sigorta primleri,
• Eğitim ve sağlık harcamaları,
• Beyan edilecek gelirden sınırlı olarak indirilebilecek bağış ve yardımlar ile tamamı indirilebilecek bağış ve yardımlar,
• Sponsorluk harcamaları,
• Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdi bağışlar,
• İktisadi işletmeler hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar,
• Bireysel katılım yatırımcısı indirimi,
• Diğer kanunlara göre tamamı indirilecek bazı bağış ve yardımlar.

17. Yıllık Beyannamenin Verilmesi ve Mükellefiyet Tesisi

Gerçek kişiler tarafından 2023 yılında elde edilen; ticari kazanç, zirai kazanç, serbest meslek kazancı, ücret geliri, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlar için yıllık gelir vergisi beyannamesi Mart 2024 ayında verilecektir.

2023 yılında elde edilen geliri sadece ücret, kira, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratların biri veya birkaçından oluşan mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamelerini kendileri için önceden hazırlanmış olan Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminden vergi dairesine gitmeden verebilirler. Hazır Beyan Sistemine Gelir İdaresinin internet sayfası (www.gib.gov.tr) üzerinden 7/24 ulaşılabilir. Sistemi kullanma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, sistem vergi dairesine gitmeden hızlı, güvenilir, kolay ve masrafsız bir şekilde beyanname gönderme imkânı sunmaktadır. Menkul sermaye iradı dışında kira geliri, ücret kazancı ve diğer kazanç ve iratlardan bir veya birkaçı olması durumunda beyanname bu sistem üzerinden verilebilir.

Gelir sahipleri Sisteme giriş yaptıklarında, kendileri için önceden hazırlanmış olan yıllık gelir vergisi beyannamesi ekrana yansımaktadır. Beyanname üzerinde gerekli kontrolleri, düzeltmeleri ve varsa gider, indirim vb. eklemeleri yaptıktan sonra onaylandığı anda elektronik ortamda kayıtlara alınmakta ve ödenecek vergi sistem tarafından hesaplanarak otomatik tahakkuk ettirilmektedir.

Beyanname verecek kişiler Sistem üzerinde eksik ya da hatalı olan bilgileri düzeltebilir, beyanname düzeltilmiş şekliyle onaylayarak gönderilebilir. Kanuni süresi içerisinde verilmeyen beyannamelerin, Sistem üzerinden pişmanlık talepli veya kanuni süresinden sonra seçenekleri ile verilebilmesi de mümkün bulunmaktadır.

Sistemden daha önce beyanname vermemiş veya mükellefiyet kaydı olmayanlar da yararlanabilecektir. Yıllık gelir vergisi beyannamesi sistem üzerinden onaylayıp gönderildiği anda ilgili vergi dairesinde mükellefiyet kaydı otomatik olarak açılmaktadır. Dolayısıyla, menkul sermaye iradından dolayı ilk defa beyanname verenlerin ayrıca vergi dairesine işe başlama bildiriminde bulunmasına gerek yoktur.

18. 2023 Yılı Gelirlerine (Vergi Matrahına) Uygulanacak Vergi Tarifesi

Gelir Vergisi Kanununa göre yıllık beyanname ile beyan edilen gelir tutarından gerekli indirimler yapıldıktan sonra kalan vergi matrahına artan oranlı vergi tarifesi uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanmaktadır. 2023 yılında elde edilen ve Mart 2024 ayında yıllık beyanname ile beyan edilecek tüm gelirlerin beyanında aşağıdaki veri tarifesi uygulanacaktır.

Gelir Vergisine Tabi Gelirler	Oran
70.000 TL'ye kadar	% 15
150.000 TL'nin 70.000 TL'si için 10.500 TL, fazlası	% 20
370.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL (ücret gelirlerinde 550.000 TL'nin 150.000 TL'si için 26.500 TL), fazlası	% 27
1.900.000 TL'nin 370.000 TL'si için 85.900 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'nin 550.000 TL'si için 134.500 TL), fazlası	% 35
1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 621.400 TL, (ücret gelirlerinde 1.900.000 TL'den fazlasının 1.900.000 TL'si için 607.000 TL), fazlası	% 40
oranında vergilendirilir.

19. Yıl İçinde Kesilen Vergilerin Beyannamede Mahsubu ve Kalan Tutarın İadesi

Yıllık beyannamede gösterilen gelire menkul sermaye iratlarından GVK'ya göre kesilmiş bulunan vergiler, aynı kazanç ve iratlardan mükerrer vergilendirme yapılmasın diye beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir. Yıl içinde kesilen ve mahsubu yapılan miktar gelir vergisinden fazla olursa aradaki fark vergi dairesince mükellefe bildirilir ve mükellefin tebliğ tarihinden itibaren bir yıl içinde müracaatı üzerine kendisine red ve iade edilmektedir.

Kar paylarının beyan edilmesi durumunda bilinmesi gereken en önemli şey, elde edilen kar paylarının yarısı vergiden istisna olduğundan, beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kar paylarının dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan %10 oranındaki vergi kesintisinin tamamı mahsup edilecektir. Bilindiği üzere, 252 ve 315 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde, vergi kesintisi yoluyla alınan vergilerin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup ve kalan kısmın iadesi işlemlerine ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

Kazançları ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlardan ibaret olup 0012 kodundan Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) üzerinden beyanname veren mükellefler isterlerse GEKSİS girişi yaparak standart 1A-Gelir/Kurumlar Vergisi iade talep dilekçesi verip iade talebinde bulunabilirler. Beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu olmayan bu mükellefler iadelerini kâğıt ortamında vergi dairesine dilekçe vererek de talep edebilirler.

20. Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67. Maddesi Kapsamında Tevkifata Tabi Tutulan Menkul Sermaye İratlarında İhtiyari Beyan Kapsamında Yıllık Beyanname Verilmesi

Bu konuda, Gelir İdaresinin internet sayfasında yayınlanan (www.gib.gov.tr/Rehberler ve Broşürler) GVK Geçici 67 inci Madde Uygulaması İle İlgili Olarak Gerçek Kişilere Yönelik Vergi Rehberinde yapılan açıklamalara göre; GVK'nın geçici 67 nci maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulan ve yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmeyeceği belirtilen menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar için dar mükellefler de dâhil olmak üzere takvim yılı itibarıyla yıllık beyanname verilebilecektir.

Bu gelirlerin beyanı, 269 seri nolu GVGT ekinde yer alan "Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67/11 inci Maddesine Göre İhtiyari Beyanda Bulunan Mükellefler İçin" düzenlenen Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesiyle, izleyen yılın Mart ayında yapılacaktır.

Geçici 67 nci madde kapsamında tevkif edilen vergilerin mahsup ve iadesine imkân sağlayan bu beyan ihtiyari bir beyan olup, bu imkândan yararlanılabilmesi için ihtiyari beyanın kanuni süresinde yapılması gerekmektedir. Süresi geçtikten sonra yapılan ihtiyari beyanlara dayanılarak işlem yapılması mümkün değildir. İhtiyari beyan, tam mükelleflerce ikametgâhlarının bulunduğu yer vergi dairesine, öteden beri mükellef olanlar için ise bağlı oldukları vergi dairesine yapılacaktır. Dar mükellefler ise ihtiyari beyanlarını İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Boğaziçi Vergi Dairesi Müdürlüğü'ne yapacaklardır. Söz konusu beyan sadece menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının alım-satımına ilişkin olarak yapılacak olup, faiz ve itfa gelirlerinin beyanı söz konusu değildir.

Alım-satım işlemlerine ilişkin olarak beyan edilecek kazançlara uygulanacak oran, hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, Borsa İstanbul'da işlem gören aracı kuruluş varantları dahil olmak üzere hisse senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ve hisse senedi yoğun fonların katılma paylarından elde edilen kazançlar ile Hazine ve Maliye Bakanlığınca ihraç edilen altına dayalı devlet iç borçlanma senetleri, Darphane Sertifikaları ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun uyarınca kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen altına dayalı kira sertifikalarından elde edilen kazançlar ile iki yıldan fazla süreyle elde tutulan gayrimenkul yatırım fonu ve girişim sermayesi yatırım fonu katılma paylarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar için %0, 6362 sayılı Kanuna göre Sermaye Piyasası Kurulunca onaylanmış finansman bonoları ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen bir yıldan kısa vadeli kira sertifikalarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar için %15 ve bunlar dışında kalan diğer kazançlar için %10 olarak tespit edilmiştir.

Beyan edilen gelir üzerinden hesaplanan vergiden yıl içinde tevkif edilen vergiler mahsup edilecektir. Mahsup ve mahsup sonrası kalan tutarın iade işlemleri 252 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğindeki açıklamalara göre yapılacaktır. Mahsup ve iadenin yapılabilmesi için tevkif yoluyla kesilen vergilerin beyannameye dâhil edilen kazançlara ilişkin olması şarttır. Alım satım işlemlerine ilişkin olarak yapılacak ihtiyari beyanda, aynı türden menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olması şartıyla yıl içinde oluşan zararların tamamı mahsup edilebilecektir. Aynı tür menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile ilgili olarak bu Rehberde yer alan "Aynı Tür Menkul Kıymet ve Diğer Sermaye Piyasası Araçları Nelerdir?" başlığı altında yer alan sınıflandırma esas alınacaktır. Konuyla ilgili detaylı açıklamalar 269 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği'nde yer almaktadır.

Sonuç

Beyan esasına dayanan Gelir Vergisi Kanununa göre, yedi gelir unsurundan beyan edilmesi gereken gelir elde eden gerçek kişiler mutlaka yıllık beyanname vereceklerdir. Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden oluşan sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradı olarak değerlendirilmektedir.

2023 Yılında elde edilen ve beyanı gereken menkul sermaye iratlarına ait Gelir Vergisi Beyannamesinin 1 Mart-1 Nisan 2024 tarihleri (31 Mart 2024 tarihinin hafta sonuna rastlaması nedeniyle) arasında Dijital Vergi Dairesi üzerindeki Hazır Beyan Sisteminden verilmesi mümkün bulunmaktadır. Tahakkuk eden gelir vergisi iki taksit halinde Mart Ve Temmuz 2024 aylarında ödenmesi gerekmektedir. Yıllık gelir vergisi beyannamesi için ödenmesi gereken damga vergisi ise birinci taksit ödeme süresinde ödenecektir.

Gelir İdaresi, Hazır Beyan Sisteminde beyannamelerin hazırlanmasında menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı, ücret ile diğer kazanç ve iratları elde eden kişilere ilişkin Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi, tapu, banka, PTT, inşaat ve sigorta şirketleri, TOKİ, elektrik, su, doğalgaz şirketleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu gibi kurum ve kuruluşlardan edinilen bilgileri kullanmaktadır. Kişilerin mevcut hazırlanan beyannamede her türlü değişiklik yapma imkanı bulunmaktadır. Kişiler beyannameyi onayladıkları anda ilgili vergi dairelerinde kayıtları yapılmakta ve vergi tahakkuk etmektedir.

Bu nedenle, 2023 yılında beyana tabi menkul sermaye iradı elde eden kişilerin mutlaka kanuni süresinde yıllık beyanname vermesi gerekmekte olup aksi takdirde Gelir İdaresi tarafından beyan edilmeyen gelirin çeşitli analizler sonucunda tespiti halinde, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi uygulanmak suretiyle kişilerin cezalı olarak çok daha yüksek maliyetlerle bu vergileri ödemek zorunda kalacaklardır.

*Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.

KAYNAKÇA

1. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 22, 75, 76, 78, 79, 85, 86, 94, 103 ve 121. Maddeleri
2. 252, 315, 317, 323 ve 324 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri
3. Hazır Beyan Sistemi (https://intvd.gib.gov.tr/hazirbeyan)
4. www.gib.gov.tr/Rehberler ve Broşürler, Menkul Sermaye İradı Elde Eden Mükellefler İçin Vergi Rehberi
5. www.gib.gov.tr/Rehberler ve Broşürler, GVK Geçici 67 inci Madde Uygulaması İle İlgili Olarak Gerçek Kişilere Yönelik Vergi Rehberi

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.