213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK)'nun “Mükelleflerin İzahat Talebi” başlıklı 413. maddesi, mükelleflerin, Gelir İdaresi Başkanlığı'ndan veya başkaca yetkili makamlardan, vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından tereddüt ettikleri konularda yazı ile izahat isteyebileceklerini düzenlemektedir.

Bu çerçevede doğrudan ilgili mükellefe yapılan izahatler, “özelge” ve çok sayıda mükellefin vergi mevzuatının uygulanması sırasında belli bir konudaki tereddütlerinin giderilmesi veya konunun kesinleştirilmesi amacı ile tüm mükelleflere yapılan izahatler ise “sirküler” yoluyla Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından karşılanmaktadır.

Bununla birlikte VUK 413. maddesinin 5. fıkrasında, “sirküler ve vergi mahremiyetine ilişkin hükümler göz önünde bulundurulmak şartıyla özelgelerin, Gelir İdaresi Başkanlığınca internet ortamında yayımlanacağı” hüküm altına alınmıştır.

Ayrıca, 315 No.lu VUK Genel Tebliğinde; mükelleflerin VUK 413. madde hükmüne dayanarak yapmış oldukları müracaatlarında belirtilen konularla ilgili olarak özelgeler düzenlendiği; ancak, bazı durumlarda aynı konuya ilişkin olarak her bir mükellefe ayrı ayrı özelge verilmekte olduğundan, bu işlemin hem mükelleflerin hem de Hazine ve Maliye Bakanlığının iş yükünü artırdığından bahsedilmiştir. Bu soruna bir çözüm olarak ise, mükelleflere kolaylık sağlanması amacıyla, özellik arz eden bazı özelgelerin, periyodik olarak sirküler halinde yayımlanmasına karar verilmiştir.

01.08.2010 tarih ve 27659 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 6009 sayılı Kanunun 15. maddesiyle VUK 413. maddesinde yapılan değişikliği takiben düzenlenen, Mükelleflerin İzahat Taleplerinin Cevaplandırılmasına Dair Yönetmelik (Yönetmelik)'in “Özelge Otomasyon Sistemi” başlıklı 12. maddesinde;

“Başkanlık, özelge talebinde bulunulması, özelge taslaklarının; hazırlanması, Başkanlığa iletilmesi, Komisyonca onaylanması ve tayin edilmiş olan özelgelerle ilgili emsal özelge havuzu oluşturulmasını sağlamaya yönelik olarak bir Özelge Otomasyon Sistemi kurar.” denmiş ve aynı Yönetmelik'in 13/2 maddesinde ise;

“Komisyonca hazırlanarak Bakan veya Başkan tarafından imzalanan sirkülerler Başkanlığın internet sitesinde yayımlanır.” hükmü yer almıştır.

Tüm bu yasal çerçeve zemininde ve VUK 413. madde hükümleri gereği dikkate alınarak Gelir İdaresi Başkanlığı “E-Özelge Sistemi” adı altında özelge otomasyon sistemini hayata geçirmiştir.1 Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinde de belirtildiği üzere; mükellefe kısa zamanda doğru ve net cevap verilmesi, muhatabın teke indirilmesi, başvuruların ve cevapların bir standarda kavuşturulması, mükellefin uyum maliyetinin azaltılması, bürokrasi ve kırtasiyeciliği azaltarak kaynakların verimli kullanılması ile internetten özelgelerin yayınlanması suretiyle şeffaflık sağlanması amaçlanmaktadır2.

Bu kapsamda, mükellefin bilgilendirilme hakkının bir parçası olarak, Gelir İdaresi'nin görüşlerinde mükellefe şeffaflık sağlanabilmesi açısından, tayin edilen özelgelerin, Başkanlığın internet sitesinde, tüm mükelleflerin erişimine açık bir şekilde yayımlanması oldukça önemlidir. Ne var ki uygulamada, özellikle mükellefler açısından inceleme riskinin mevcut olduğu tereddütlü konularla ilgili olarak bazı özelgelerin kamuya açık kaynaklardan edinilmesinde zorluk yaşandığı tecrübe edilmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sitesinde, tüm vergi mevzuatına ilişkin olarak, madde endeksli yahut kelime arama filtreleri ile pek çok sayıda özelgeye ulaşılabildiği doğrudur. Hatta Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşmaları (ÇVÖA) mevzuatı özelinde tesis edilen bazı özelgelere, internet sitesinde bu mevzuatlara özel ayrı sekmelerde yer verilmesinin mükellefler açısından kullanıcı dostu olduğu da söylenebilir.

Ancak yine de, özellikle vergi idaresince sıkça eleştiri konusu edilen hususlarda, mükellef lehine tesis edilen bazı özelgelere, kamuya açık kaynaklardan ulaşılamaması, Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan özelgelerle ilgili olarak seçici davranıldığı ve riskli konular hakkında düzenlenen özelgelerin yayımlanmadığı hususunda mükellefleri tereddüte düşürmektedir. Oysa, mükelleflerin her türlü özelgeye lehe/aleyhe ayrımı yapılmaksızın kolay bir şekilde ve kamuya açık kaynaklardan erişebilmesi, mükellefin bilgi edinme hakkının önemli bir parçasıdır. Keza, mükelleflerin vergi kanunlarının uygulanması sırasında, idarenin benzer durumlar için geçmişte yapmış olduğu yorumları göz önüne alarak, yeni bir özelge talep etmeye gerek görmeden, idarece daha önce verilen ve internet sitesinde yayımlanan özelgelere göre işlem yapmaları sıkça rastlanan bir uygulamadır.

Ne var ki, mükelleflerin izahat taleplerinin karşılanabilmesi amacıyla düzenlenen özelgelerden hangilerinin Gelir İdaresi Başkanlığı'nın özelge havuzunda yayımlanacağına hangilerinin yayımlanmayacağına ilişkin kriterleri öngören bir düzenlemeye rastlanmamıştır.

Gelir İdaresi Başkanlığı'nın 2017 Yılı Faaliyet Raporuna3 göre, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın internet sayfasında yayımlanan özelge sayısı yılsonu itibariyle 853'tür. Bu sayının 2016 yılı için 878 olduğu4, ilgili dönem faaliyet raporundan anlaşılmakla birlikte; 2015 Yılı Faaliyet Raporunda5, 01/01/2010- 31/12/2015 döneminde; özelge komisyonunun onayından geçip özelge havuzuna atılan özelge sayısının 10.257, taşra tarafından özelge havuzundan emsal alınarak oluşturulmuş özelge sayısının ise 37.563 olduğu bilgisine yer verilmiştir. Ne var ki, 2017 dönemi sonrasında yayımlanan faaliyet raporlarında, internet sitesinde yayımlanan özelge sayısına ilişkin bir bilgiye artık yer verilmemeye başlanmıştır.

Faaliyet raporlarında yer verilen bilgilerden anlaşılan, sadece emsal nitelikteki özelgelerin özelge havuzuna aktarılmakta olduğu ve sadece bu nitelikteki özelgelerin internet sitesinde yayımlandığı yönündedir. Oysa VUK 413/5 maddesinde yer verilen hükümden anlaşılan, herhangi bir kriter olmaksızın, tesis edilen her özelgenin internette yayımlanması gerektiği yönündedir.

Bu kapsamda, hem vergi incelemelerine yön vermesi, hem de riskli vergi konularında uygulama yöntemlerinin mükelleflere şeffaf bir şekilde açıklanmasında yol gösterici olması açısından, tüm özelgelerin özelge havuzuna yüklenmesi gerektiğini; bunun mümkün olmaması halinde ise, en azından mükellefler açısından yüksek risk teşkil eden konularda herhangi bir ayrım gözetilmeksizin tesis edilen tüm özelgelerin idarenin internet sitesinde yayımlanması gerektiğini düşünmekteyiz.

Footnotes

1 Hasan Aykın, “Mükellefin Özelge Yoluyla İzahat Talep Hakkı, Hukuki Sonuçları ve Bazı Tartışmalı Konular”, TBB Dergisi 2016, 125, sf.163

2 https://gib.gov.tr/ozelge-sistemi/genel-bilgi

3 https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2017/2017_faaliyet_raporu.pdf

4 https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2016/2016_faaliyet_raporu.pdf

5 https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2015/2015_faaliyet_raporu.pdf

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.