A. Giriş

İstanbul Finans Merkezi ("İFM") alanını, İFM'nin yönetilmesine ve işletilmesine dair hükümleri, İFM'de gerçekleştirilen faaliyetleri ve bu faaliyetlere dair teşvik, indirim, istisna ve muafiyetleri düzenleyen İFM Kanunu Teklifi ("Tasarı Kanun") 1 Haziran 2022 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde ("TBMM") Plan ve Bütçe Komisyonu ile Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu'na sunulmuştur.

B. Finansal Faaliyetler ve Katılımcı Belgesi

Tasarı Kanun madde 2/1(a)'da ilgili kanunlara atıf yapılarak İFM'de gerçekleştirilebilecek finansal faaliyetlerin çerçevesi çizilmiştir. İşbu maddenin gerekçesinde ise finansal faaliyetlerin bankacılık, sermaye piyasaları, sigortacılık, finansal kiralama, faktoring ve benzeri piyasalar altında yer alan menkul kıymetler, türev araçlar, ödeme sistemleri, elektronik para ve benzeri faaliyet, hizmet ve işlemleri kapsadığı belirtilmiştir.

Tasarı Kanun madde 3/3'e göre, İFM'nin tüm altyapı ve üstyapısının işletilmesine, yönetilmesine, bağımsız bölümlerin ve alanların kiralanmasına yönelik iş ve işlemler yirmi yıl süreyle Türkiye Varlık Fonu tarafından bu amaçla kurulan ve özel hukuk hükümlerine tâbi olarak faaliyet gösteren anonim şirket ("Yönetici Şirket") tarafından gerçekleştirilecektir.

Tasarı Kanun madde 3/4 gereğince, İFM sınırları içerisinde kullanılabilen, ofis kullanım amacına özgülenmiş bağımsız bölümlerden oluşan ofis alanında faaliyet göstermek üzere katılımcılara Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından katılımcı belgesi verilmesi gerekmektedir. İşbu belgeye ilişkin usul ve esaslar bir uygulama yönetmeliğinde ayrıca düzenlenecektir.

C. Finansal Hizmet İhracatı

Tasarı Kanun madde 5/1'de katılımcıların yurt dışında yerleşik kişilere sundukları ve nihai olarak yurt dışında faydalanılan finansal hizmetler, finansal hizmet ihracatı olarak tanımlanmıştır.

Buna karşılık, Tasarı Kanun madde 5/2'de finansal kuruluşların kendi nam ve hesabına gerçekleştirdikleri türev işlemleri, portföylerine varlık alma veya portföylerinden varlık satma işlemleri ile yurt içinde yerleşik kişilerin tasarruflarını yurt dışına çıkaran faaliyetleri, hizmetleri ve işlemleri finansal hizmet ihracatına istisnası olarak belirlenmiştir.

D. Vergi ve Diğer Mali Yükümlülüklere İlişkin İstisna ve İndirimler

Tasarı Kanun madde 6'da katılımcı belgesi almış finansal kuruluşlar tarafından İFM'de gerçekleştirilen finansal hizmet ihracatı niteliğindeki faaliyetler bakımından aşağıdaki istisna ve indirimler getirilmiştir:

  1. Elde edilen kazançların %75'i kurumlar vergisi matrahının tespitinde, kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından indirilecektir. Buna mukabil, Tasarı Kanun madde 1/1 uyarınca işbu oran kurumların 2022 ila 2031 yılları vergilendirme dönemlerine ait kurum kazançları için %100 olarak uygulanacaktır.
  2. İşlemler ile bu işlemler nedeniyle lehe alınan paralar banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisnadır.
  3. Faaliyetlere ilişkin işlemler her türlü harçtan, bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar damga vergisinden istisnadır.

Ayrıca bahsi geçen finansal kuruluşların İFM'de istihdam ettikleri ve İFM'de çalışmaya başlamadan önceki son üç yılda Türkiye'de çalışmamış olan personelleri için de aşağıdaki oranlarda gelir vergisi istisnası getirilmiştir:

  • Yurt dışında en az beş yıllık mesleki tecrübeye sahip kişiler için %60
  • Yurt dışında en az on yıllık mesleki tecrübeye sahip kişiler için %80

İFM'de yer alan taşınmazların kiralanmasına dair işlemler her türlü harçtan ve bu işlemlere ilişkin düzenlenen kâğıtlar da damga vergisinden istisna tutulmuştur.

En az üç ülkede aktif olarak faaliyet gösteren katılımcıların bölgesel hazine ve finansal yönetim merkezleri hakkında da Taslak Kanunu madde 6'da geçen indirim ve istisnalar uygulanacaktır.

Geçici madde 1/2'ye göre bahsi geçen kuruluşların İFM'de bulunan merkez ve şubelerinden alınması gereken finansal faaliyet harçları Taslak Kanun'un yürürlük tarihinden itibaren 5 (beş) yıl süreyle alınmayacaktır.

E. Taşınmazlara İlişkin Düzenlemeler

Tasarı Kanun madde 9'a göre İFM'de bulunan taşınmazlar, yalnızca Yönetici Şirket tarafından hazırlanarak re'sen tescil edilen işletme projesinde ve yönetim planında belirlenen amaçlar doğrultusunda kullanılabilecektir.

Katılımcıların katılımcı belgesinin herhangi bir sebeple iptal edilmesi durumunda, İFM'de faaliyette bulunmak üzere yapılmış kira sözleşmesi de kendiliğinden sona erecektir. İşbu sözleşme aynı zamanda tapuya şerh edilmişse işbu şerh Yönetici Şirket'in talebiyle terkin edilecektir.

F. Tasarı Kanun'un Diğer Amaçları

Tasarı Kanun ile güdülen diğer amaçlar aşağıdaki gibidir:

  • İFM'nin uluslararası finans ve sermaye piyasalarına entegrasyonunu sağlayarak Türkiye Cumhuriyeti'nin finansal rekabet gücünü uluslararası alanda arttırılması;
  • İFM'nin yönetilmesine ve işletilmesine ilişkin hükümlerin düzenlenmesi;
  • İFM'de yer alacak katılımcıların faaliyetlerine ilişkin mevzuatın gerektirdiği izin, ruhsat, lisans ve onay başvurularının kamu kurum ve kuruluşlarının ilgili birimlerinin görev alacağı ve Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi tarafından sevk ve idare edilen tek durak bürodan takip edilmesi;
  • İFM'de faaliyette bulunan katılımcıların 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine bağlı olmaksızın defter ve belgeleri yabancı para birimiyle tutabilmelerine imkân sağlanması;
  • Katılımcıların kendi aralarında ve İFM'de yürüttükleri faaliyetler kapsamında düzenlenen her nevi muamele, mukavele, muhabere, hesap ve defterler Türkçe olması zorunluluğunun uygulanmaması;
  • Katılımcıların kendi aralarında İFM'de yürüttükleri faaliyetler kapsamında özel hukuka tabi olarak yaptıkları her nevi işlem ve sözleşmelerde serbestçe hukuk seçimi yapabilmelerinin sağlanması;
  • Nitelikli uluslararası insan gücüne erişim imkânlarının artırılması;
  • İFM'de bulunan taşınmazlar hakkında 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununda kat malikleri kurulu ve benzeri kurullara verilen yetkilerin, 20 yıl süre ile Yönetici Şirket tarafından kullanılması;
  • Tasarı Kanun'un uygulanmasına ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanı tarafından belirlenmesi;
  • İFM'de yer alan ve mülkiyeti Sermaye Piyasası Kurulu'na ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'na ait bazı taşınmazların Yönetici Şirket adına bedelsiz olarak tescil edilmesi ve bu tescil işlemlerine yönelik veraset ve intikal vergisi, harç, döner sermaye bedelleri ve işbu işlemler kapsamında hazırlanacak kağıtlara yönelik damga vergisi istisnasının tanınması.

G. Sonuç

Tasarı Kanun aracılığıyla İFM nezdinde bankalar, sermaye piyasaları kuruluşları, katılım finansı şirketleri, finansal yatırım ve portföy yönetim şirketleri ile sigorta şirketleri gibi geniş yelpazedeki finansal kurumları ve kuruluşları tek bir konumda birleştirmek amaçlanmaktadır.

Bu hedefi başarmak adına, başta uluslararası ticaret alanında olmak üzere finansal hizmetlerin tümüne yönelik sürdürülebilir ve katılımcı yaklaşımlar benimsenecek ve sağlanan bazı istisna, indirim ve muafiyetlerle Tasarı Kanun kapsamındaki faaliyetlerin yürütülmesi teşvik edilecektir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.