Ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıkları, konuya ilişkin mevzuatın temel yaklaşımı önleme üzerine gelişmiş olsa da, sıkça karşımıza çıkmaktadır.

Bu çalışmamızda, öncelikle iş kazası ve meslek hastalığının genel çerçevesi çizilmekte, sonrasında ise bunların gerçekleşmesi durumunda çalışanların ve işverenlerin yükümlülükleri ve hakları ile karşı karşıya kalınabilecek yaptırımlar daha detaylı bir şekilde incelenmektedir.

  • İş Kazası ve Meslek Hastalığı Tanımı
  • İş Kazası: İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca iş kazası, işyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen "engelli hâle getiren" olayı ifade etmektedir.

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda ise iş kazası, çalışanı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren ve (i) çalışanın işyerinde bulunduğu sırada, (ii) işveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle çalışan kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle, (iii) bir işverene bağlı olarak çalışan kişinin, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, (iv) emziren kadın çalışanın, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, (v) çalışanın, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen kaza olarak tanımlanmıştır.

  • Meslek Hastalığı: Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca meslek hastalığı, çalışanın yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalığı, bedensel veya ruhsal engellilik halini ifade eder.
  • İş Kazalarında ve Meslek Hastalıklarında Ana Yaptırımlar

İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nda yer alan yükümlülüklerine aykırı davrandığı saptanan işverene karşı idari para cezaları ve yaptırımların uygulanması gündeme gelebilir. Bunun yanında; çalışan, işverenin, İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatına aykırı davranması sonucu yaralanmış veya hayatını kaybetmiş ise, işverene karşı ceza davası da açılabilir.

Bir çalışanın işyerinde iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi durumunda, söz konusu çalışanın iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedene dayalı olarak, çalışana herhangi bir kıdem ve ihbar tazminatı ödenmeksizin feshedilebilir.

  • İş Kazasında İşverenin Sorumluluğu

Alınan tüm önlemlere rağmen herhangi bir iş kazasının meydana gelmesi neticesinde gerçekleşen kazadan işverenin sorumlu tutulması olasıdır. Ancak gerçekleşen kazadan işverenin sorumlu tutulabilmesi için aşağıdaki şartların gerçekleşmesi aranır: (i) bir kazanın olması, (ii) bu kazanın mevzuat uyarınca bir iş kazası niteliğinde olması, (iii) işverenin kusurlu olması, (iv) iş kazası sonucunda bedensel veya ruhsal bir zararın ya da ölümün ortaya çıkması ve (v) uygun illiyet bağının bulunması.

  • İş Kazasına ve Meslek Hastalığına İlişkin İşveren Yükümlülükleri
  • Meydana gelen bir iş kazasının işveren tarafından, kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumu'na ("SGK") da en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde bildirilmesi zorunludur.
  • İşveren, sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde SGK'ya bildirmekle yükümlüdür.
  • İş kazasına uğrayan kişi sigortalı ise, çalışana gerekli sağlık yardımları yapılır. Yine bu çalışana, geçici ve sürekli iş göremezlik ödenekleri de bağlanır. Bu ödemeler için, SGK, işverene kusuru oranında rücu edecektir.
  • SGK, zarara uğrayan çalışanın veya desteğinden yoksun kalanların manevi zararlarını karşılayacak herhangi bir ödeme yapmaz. Bu nedenle, çalışan, işverene tazminat davası açmak suretiyle, SGK tarafından karşılanmayan zararlarını, kusuru ölçüsünde işverenden talep edebilir.
  • Çalışan, uğradığı bedensel ya da ruhsal zararlarının tazminini maddi tazminat adı altında talep edebilir ve/veya şartları oluşmuşsa, manevi tazminat talebinde de bulunabilir.
  • İş kazası ve meslek hastalığı sonucunda, ölüm meydana gelmiş ise, çalışanın desteğinden yoksun kalanlar da destekten yoksun kalma tazminatı talebinde bulunabilirler.
  • İş kazalarında işverenin sorumluluğunu sınırlayabilecek haller de mevcuttur. Bunlar: (i) çalışanın (zarar görenin) ağır kusurlu olması, (ii) mücbir sebep ve (iii) üçüncü kişinin ağır kusurlu olması halleridir.
  • Çalışanın veya üçüncü bir kişinin ağır kusurlu olması veya mücbir sebep durumlarında, yukarıdaki şartlardan birinin varlığı somut olayda neden-sonuç ilişkisini (illiyet bağını) tamamen kesmiş ise, işverenin sorumluluğuna gidilmeyebilir. Ancak her somut olaya ilişkin inceleme hâkimin değerlendirmesine tabi olacaktır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.